Wat hebben we bereikt?

Met dit doel willen we op termijn het volgende bereiken:

• Natuurwaarden in het Natuurnetwerk Nederland (NNN) blijven voldoen aan de ambitie uit het natuurbeheerplan.
• Het Natuurnetwerk in Zuid-Holland is in 2027 compleet, inclusief de ecologische verbindingen.
• Een gunstige staat van instandhouding van Natura 2000 en aangewezen soorten

Natuur is van levensbelang, ook voor ons welbevinden. Helaas staat de kwaliteit van die natuur onder druk door bijvoorbeeld klimaatverandering, neerslag van stikstof en de beperkte ruimte die er is voor de vele opgaven waar we als provincie aan werken. Dat vraagt om een omslag in ons denken en werken: we moeten toe naar een natuurinclusieve samenleving. Daarom heeft dit college er in 2021 voor gekozen om biodiversiteit, als een van de belangrijke graadmeters van de kwaliteit van natuur, aan te wijzen als dwarsdoorsnijdend thema.

Het natuurbeleid van de provincie Zuid-Holland is erop gericht een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving te maken, waarbij natuur en economie in balans zijn. We maken een robuust geheel van aaneengesloten natuurgebieden die tegen een stootje kunnen doordat de ecosystemen op orde zijn. Daarvoor
investeren we in goed natuurbeheer en natuurgebieden vergroten en met elkaar verbinden. Bij de inrichting en het beheer van de natuurgebieden worden andere doelen goed meegenomen, zoals bodemdaling tegengaan, regenwater opvangen en vasthouden, de waterkwaliteit verhogen en zorgen voor recreatiemogelijkheden. We doen dat gebiedsgericht en in nauwe samenwerking met de lokale en regionale partners. Maar ook buiten de beschermde natuur is aandacht voor een goede leefomgeving van planten en dieren nodig. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden; vitale leefgebieden houden zich immers niet aan de grenzen van al dan niet ruimtelijk beschermde natuur. Schoon en voldoende water, negatieve externe invloeden zoals stikstof en CO ₂ terugdringen en natuurlijk ook voldoende plek voor voedsel en voortplanting zijn ook buiten de beschermde natuurgebieden van belang. Om dit te bereiken werkt de provincie samen met andere overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties aan een mooi Zuid-Holland met veel groen en water dicht bij huis. De omslag naar een meer duurzame landbouw zorgt voor een verdere versterking van de natuur in deze gebieden. Waar mogelijk trekken we samen op.

Voor een groot deel van het nog te realiseren NNN zijn de gronden beschikbaar en gaan we nu naar de realisatiefase. Voor circa 2.000 ha worden nu de concrete inrichtingsplannen gemaakt en vervolgens vergunningen aangevraagd en aannemers ingehuurd; de daadwerkelijke uitvoering van de inrichtingsmaatregelen vindt gefaseerd plaats in 2022 t/m 2026. Voor de laatste hectares zijn de gronden echter nog niet beschikbaar. De evaluatie van het Natuurpact door het Planbureau voor de Leefomgeving laat zien dat alle provincies moeite hebben om de laatste cruciale hectares beschikbaar te krijgen en het NNN uiterlijk in 2027 af te ronden. We hebben daarom in 2021 bewust tijd genomen om te evalueren waar we nu staan en wat er nodig is om het natuurnetwerk binnen de met het Rijk afgesproken termijn af te ronden. Dit heeft geleid tot de vaststelling medio 2021 van het Handelingskader NNN door PS. Daarin is onder andere het subsidie-instrumentarium voor zelfrealisatie verruimd, waaronder verhoging van de beheervergoeding. En er is een meer actieve verwervingsstrategie vastgesteld, waarbij volledige schadeloosstelling geboden kan worden bij grondverwerving. En waarbij als ultieme consequentie onteigening ingezet kan worden. Een instrument dat helemaal onder in de instrumentenkoffer zit, maar wel nodig kan zijn voor de laatste cruciale hectares.

Er is een sterke relatie tussen de natuurdoelen behalen en de stikstofproblematiek oplossen. Een te hoge neerslag van stikstof heeft namelijk gezorgd voor een slechte kwaliteit van de natuur. De uitstoot van stikstof moet omlaag om de natuurdoelen te kunnen halen. En de Natura 2000-instandhoudingsdoelen realiseren is randvoorwaarde om economische ontwikkelingsruimte te kunnen bieden. Dit komt bij elkaar in de stikstofgebiedsprocessen. In 2021 hebben we daar via natuurdoelanalyses voor de stikstofgevoelige doelen prioriteit aan gegeven.

Zaken waarop we ons in 2021 voor biodiversiteit hebben gericht zijn onder meer: uitbreiding van het leefgebied en fysieke maatregelen voor boerenlandvogels, nadere uitwerking van het soortenbeleid, voorbereiding van uitvoering pilots LIFE IP All4Biodiversity, vaststelling groeimodel Bos- en bomenbeleid en vervolgens een ruimtelijke strategie Bos en bomen.

De druk op de landbouw en de sociale impact van de transitie in het landelijk gebied is in het afgelopen jaar alleen maar toegenomen. In deze maatschappelijke dynamiek hebben wij onverminderd ingezet op een toekomstbestendige duurzame landbouw waarin economie en ecologie goed met elkaar in balans zijn en waarbij de agrarische sector in Zuid-Holland bijdraagt aan gezond voedsel, schoon water, meer ruimte voor biodiversiteit, het weerbaar maken van bodems en een gezonde en klimaatbestendige leefomgeving. We benaderen de boeren daarbij niet alleen als voedselproducent, maar ook als beheerders van het landschap. Voor de transitie van de landbouw is brede samenwerking van veel partijen noodzakelijk. Denk naast de boeren en andere grondgebruikers aan overheden, zoals Rijk en Europa, marktpartijen, brancheorganisaties, samenwerkende ketenpartijen, kennis- en onderwijsinstellingen en de consument.

Veel energie in 2021 is uitgegaan naar de opbouw van dit brede netwerk Want transitieopgaven zijn complex, kosten tijd en verlopen niet altijd voorspelbaar. Bij dit handelen in onzekerheid werken wij vanuit een houding van leren en gezamenlijk ontdekken, met een focus op specifieke gebieden. We hebben hierbij gewerkt vanuit drie perspectieven: gebiedsgericht werken, ketens en netwerken en samenwerking rond thematische opgaven als stikstof, waterkwaliteit, bodem, klimaat en biodiversiteit. De provincie wordt hierin door veel partijen erkend als gebiedsautoriteit.

De provincie heeft een kaderstellende rol voor water. In het provinciaal Omgevingsbeleid (vastgesteld in 2021) zijn de doelen voor waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en -kwaliteit vastgelegd. In 2021 zijn deze doelen verder uitgewerkt in het (ontwerp) regionaal waterprogramma (vaststelling door PS in het voorjaar van 2022).
In 2021 zijn belangrijke mijlpalen gerealiseerd waarmee de provincie invulling geeft aan de kaderstellende rol. Zo heeft GS het ontwerp regionaal waterprogramma vastgesteld. Parallel daaraan is het Beleidskader Grondwaterkwaliteit inclusief bijbehorende regels voor de Zuid-Hollandse Omgevingsverordening ontwikkeld. En in november is de Provinciale Milieuverordening in werking getreden. Hiermee neemt de provincie haar verantwoordelijkheid voor (ruimtelijke) bescherming van de drinkwaterbronnen. Op deze manier zijn en blijven voldoende drinkwatervoorzieningen en drinkwatervoorraden kwalitatief en kwantitatief beschikbaar. Als vervolg op de Europese Interregprojecten FRAMES en STARS2C’s is een verkenning gestart naar Meerlaags Veiligheid in Zuid-Holland. De uitkomsten van deze verkenning nemen we mee in de beleidsontwikkeling voor Meerlaags Veiligheid.
Deze mijlpalen hebben we kunnen behalen door een constructieve samenwerking met onze partners. De samenwerking komt ook tot uitdrukking door onze deelname aan meerdere overlegstructuren zoals het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie, Rijnmond – Drechtsteden, Zuidwestelijke Delta, Zoetwaterregio West Nederland, Regionaal Bestuurlijk Overleg Rijn-west en de overleggen die behoren bij de verschillende lokale en regionale projecten.
Naast de doelen voor waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en -kwaliteit, is de beschikbaarheid en kwaliteit van water van belang om doelen voor natuur en landbouw te behalen. Natuur en landbouw hebben ook weer invloed op waterdoelen behalen. Klimaatverandering heeft invloed op de beschikbaarheid en kwaliteit van water. De doelen binnen Ambitie 5 hangen dus nauw samen.