Wat hebben we daarvoor gedaan?

Natuurnetwerk Zuid-Holland (NNN)
Het programma ‘NNN realisatie' gaat over die delen van het NNN die nog ingericht moeten worden: in totaal nog circa 3.300 ha natuurgebied en circa 110 km ecologische verbinding. Hiervoor geldt een deadline van 2027, die met het Rijk is afgesproken. Er is een ‘Dashboard NNN realisatie’ gemaakt, dat via tussentijdse mijlpalen meer inzicht geeft in de voortgang. Medio 2022 is het dashboard volledig gevuld en gaan we het gebruiken in de informatievoorziening over de voortgang en planning. Daarmee vullen we ook de toezegging in inzicht te geven in de planning voor de ecologische verbindingen.

Krimpenerwaard
De realisatie van het NNN in de Krimpenerwaard, onder verantwoordelijkheid van de Stuurgroep Veenweiden Krimpenerwaard, is erop gericht dat de totale inrichting in 2026 af is. In 2021 is het bestemmingsplan definitief geworden. Er zijn geen hectares ingericht, er is wel 6,8 ha verworven en er worden nu over de laatste hectares afspraken gemaakt met de grondeigenaren. We zijn bezig de inrichting van ongeveer 1.750 ha voor te bereiden. Deze hectares worden de komende jaren per deelgebied ingericht. Met steun van de provincie hebben natuur- en agrarische organisaties het Natuurbeheer-collectief (NBC) Krimpenerwaard opgericht. De provincie heeft met het NBC in 2021 afspraken over het natuurbeheer van het NNN in de Krimpenerwaard vastgelegd in een beheerovereenkomst.

Gouwe Wiericke
De NNN in Gouwe Wiericke, onder verantwoordelijkheid van de Stuurgroep Veenweiden Gouwe Wiericke, moet in 2024 helemaal zijn ingericht. De NNN-grenswijzing (in- en uitdeuken), die met de herziening van de opdracht tussen provincie en stuurgroep overeengekomen was, heeft ter inzage gelegen en is in 2021 definitief vastgesteld in de omgevingsverordening. In 2021 is 21 hectare ingericht. We zijn bezig de inrichting van ongeveer 320 ha voor te bereiden. Hiervoor heeft de stuurgroep voorontwerpen en/of definitieve ontwerpen vastgesteld. Deze hectares worden vanaf 2022 per deelgebied ingericht.

Overige NNN en ecologische verbindingen
Naast de omvangrijke projecten in de Krimpenerwaard en Gouwe Wiericke, waar al tientallen jaren gebiedsprocessen lopen, liggen er verspreid in de provincie ook nog ca. 800 ha kleinere NNN- gebieden en ca. 110 kilometer ecologische verbinding, die gemaakt moeten worden. Met een groot deel hiervan zijn we pas enkele jaren geleden gestart. Omdat dit programma nog in een verkennende en initiërende fase zit, zijn in 2021 nog geen nieuwe hectares beschikbaar gekomen of ingericht. Er zijn wel inrichtingssubsidies verstrekt, maar die inrichting is nog niet afgerond en kan daarom nog niet bij de resultaten van 2021 gerekend worden.

Voor bijna alle gebieden en verbindingen zijn inmiddels wel initiatieven. Deze bestaan naast kansen en voorstellen die door gebiedspartners of particulieren zijn aangedragen ook uit het actief contact leggen met gebiedspartijen (gemeenten, waterschappen en/of agrariërs) en lopende ontwikkelingen en processen (woningbouw, aanleg infrastructuur, ontwikkeling recreatieve gebieden). Bovendien is gestart met analyses op regioniveau, waarbij de opgaven in samenhang worden bekeken, de natuurdoelstellingen worden geactualiseerd en de haalbaarheid wordt beoordeeld. Uitkomsten hiervan leveren een bijdrage aan de realisatiestrategie in die gebieden.
 
Natura2000
In 2021 lag de prioriteit bij Natura 2000 natuurdoelanalyses opstellen voor de stikstofaanpak. Die analyses zijn nu grotendeels afgerond en dragen in belangrijke mate bij aan de stikstofgebiedsprocessen. Voor de Zuid-Hollandse Natura 2000 gebieden is per gebied een Natura 2000-beheerplan vastgesteld. Voor de uitvoering van de natuurmaatregelen hebben wij met de beherende organisaties meerjarige beheerovereenkomsten afgesloten. In 2021 is gestart met een actualisatie, omdat veel lopende beheerovereenkomsten aflopen. In deze nieuwe overeenkomsten worden de maatregelen opgenomen die gericht zijn op versnelling en intensivering van het reguliere beheer. Hiervoor zijn uit het Programma Natuur in 2021 rijksmiddelen beschikbaar gekomen.
De mate van Natura 2000-doelrealisatie wordt elke 6 jaar geactualiseerd bij de eindevaluatie van een Natura 2000-beheerplan. Volgens de lopende beheerplancyclus stonden in 2021 geen eindevaluaties gepland. Daarmee zijn de cijfers gelijk aan die van vorig jaar: 26% van het oppervlak met Natura 2000-habitattype doelstellingen heeft een goede kwaliteit en voor de Natura 2000-soorten scoort 38% goed. In 2022 worden de meetwaarden geactualiseerd op basis van de natuurdoelanalyses voor de veertienstikstofgevoelige gebieden.

Programma Natuur
Medio 2021 is een afspraak met het Rijk gemaakt voor een extra investering van € 28 mln voor aanvullende natuurmaatregelen in en rond Natura 2000-gebieden en snellere realisatie van het NNN. De focus ligt daarbij op stikstofgevoelige en met stikstof overbelaste natuurwaarden. Samen met onze groene partners is vaart gezet achter de uitvoering van de maatregelen. Zo wordt in de Grevelingen het leefgebied van kustbroedvogels verbeterd. En met de Stuurgroep Veenweiden Gouwe Wiericke is een bestuurlijke verplichting aangegaan om grootschalige baggerwerkzaamheden uit te voeren voor waterkwaliteit in het Natura 2000-gebied Westveen.

Buijtenland van Rhoon
De Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon werkte in 2021 volgens de met de provincie Zuid-Holland gesloten samenwerkingsovereenkomst aan de realisatie van akkernatuur, natuurinclusieve landbouw en recreatie, volgens het Streefbeeld Buijtenland van Rhoon. Daarvoor is het van belang dat de gronden beschikbaar komen. En daarvoor zijn ook in 2021 weer belangrijke stappen gezet. Eind 2021 is voor in totaal 373 hectare door de provincie overeenstemming over verwerving bereikt. De gronden zijn niet altijd direct vrij beschikbaar, vaak is bijvoorbeeld nog sprake van voortgezet gebruik. De gebiedscoöperatie had vanuit de provincie gedurende 2021 de beschikking over ruim 237 ha. In 2020 was dit nog 86 ha.

Natuurbeheer
Goed natuurbeheer is cruciaal om natuurdoelen te halen. Via de Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer Zuid-Holland (SNL) is in 2021 voor circa 28.500 ha aan natuurbeheer gefaciliteerd. Met het oog op de verhoging van de natuurkwaliteit is de beheervergoeding per 2021 verhoogd van 75% naar 84%. Hiervoor zijn extra Rijksmiddelen beschikbaar gekomen.
Onderdeel van de afspraken met de terreinbeheerders is dat de natuurkwaliteit gemeten en beoordeeld wordt. In totaal is nu voor circa 9.000 ha van het totale NNN-areaal de natuurkwaliteit beoordeeld. In totaal scoorde 70% daarvan ‘hoog’. Een aandachtspunt hierbij is dat er grote verschillen zijn tussen de scores van de verschillende natuurdoelen. In 2021 is een ‘Dashboard beheer’ ontwikkeld. Daarin zijn de beschikbare kwaliteitsbeoordelingen te zien. In 2022 is het dashboard af en beschikbaar om te raadplegen.

Natuurmonitoring
Natuurmonitoring is cruciaal om te kunnen bijsturen op natuurdoelen behalen. In 2021 is weer informatie verzameld voor de langlopende meetnetten van weidevogels, vegetatie en winter-watervogel. Voor Natura 2000 zijn onderzoeken uitgevoerd om de Natura 2000-habitats en -soorten in beeld te brengen. En recent ingerichte natuurgebieden zijn ‘geschouwd’ om te bepalen of de natuur zich goed ontwikkelt. Om lastig te onderzoeken soorten als insecten en vleermuizen te kunnen monitoren, nemen we samen met onze groene partners en kennisinstituten deel in innovatieve monitoringsystemen. Bijvoorbeeld het volledig geautomatiseerd tellen en herkennen van insecten.

Natuurcompensatie
In totaal waren er in 2021 drie compensatieprojecten in uitvoering. Dit is, gezien het aantal plannen dat de provincie wordt voorgelegd, een beperkt aantal. In het grootste deel van de gevallen kiezen initiatiefnemers na advies van de provincie voor alternatieve plannen. Daarbij is dan geen sprake van aantasting van het NNN, van belangrijke weidevogelgebieden of recreatiegebieden. In 2021 waren er zeven projecten in voorbereiding, waaronder een provinciaal project.
In 2021 is opnieuw een langlopend compensatieproject afgerond. Het gaat daarbij om de compensatie voor aantasting van recreatiegebied door de aanleg van de HSL-Zuid. De compensatie voor de aanleg van kantoren NCIA in Den Haag is in 2021 opgepakt en de afronding is uiterlijk maart 2022 gepland.
De stand van zaken van alle compensatieprojecten is in de voortgangsbrief Natuur 2021 apart vermeld.

Integrale ontwikkeling Delft-Schiedam (IODS)
Het recreatieschap heeft in kader van IODS ruiterroutes gemaakt en daarvoor subsidie van de provincie ontvangen. De subsidie is in 2021 afgerond. Een deel van de subsidie is niet benut en daarom vrijgevallen. De nog lopende monitoring van het gebruik van de ecopassages en de overdracht van de gronden onder de ecopassage Schie aan de toekomstig beheerder is nog niet helemaal afgerond, waardoor een deel van deze kosten ten laste komt van 2022.

Nationale Parken
Eind 2020 is met de samenwerkingspartners de statusaanvraag voor het Nationaal Park Hollandse Duinen ingediend bij het ministerie van LNV. Het ministerie heeft eind 2021 aangegeven dat er aanpassingen nodig zijn om de status van Nationaal Park volgens de huidige wetgeving te kunnen verlenen. Er lopen momenteel gesprekken over hoe dat met instemming van alle samenwerkingspartners vorm kan krijgen.
Voor het Nationaal Park NL Delta hebben de samenwerkende partners in 2021 besloten een pas op de plaats te maken. Er wordt meer tijd genomen voor duidelijkheid vanuit het Rijk over de randvoorwaarden rond de status Nationaal Park, draagvlak en samenwerking met de partners in het gebied. Pas bij voldoende duidelijkheid en draagvlak volgt mogelijk een statusaanvraag. In 2022 zal de nadruk liggen op draagvlak in het gebied, concrete samenwerkingsprojecten en een landschapsstrategie opstellen.

Zuid-Holland is verantwoordelijk voor een gunstige staat van instandhouding van Europees aangewezen soorten en investeert in bevordering van biodiversiteit in de hele provincie. Gezien het belang van biodiversiteit voor een leefbaar Zuid-Holland en de toenemende druk vanuit stikstofdepositie en klimaatverandering, hebben GS deze opgave sinds afgelopen jaar aangewezen als dwarsdoorsnijdend thema.
De volgende stappen zijn gezet om biodiversiteit als dwarsdoorsnijdend thema nader in te vullen:

• Start van een Toekomstverkenning Zuid-Holland Natuurinclusief 2050, waarbij ontwerpend in beeld wordt gebracht wat ‘natuurinclusief’ betekent voor Zuid-Holland;
• Deelname aan het landelijke traject voor de ontwikkeling van een Agenda Natuurinclusief;
• Verkenning van urgentie en nadere doelbepaling voor Zuid-Holland in samenwerking met Naturalis.

Zie voor meer informatie de bijgevoegde Voortgangsbrief Natuur 2021.

Soortenbeleid
Nadere uitwerking van het beleid voor soortenbescherming, faunabeheer, exoten en dierenopvang is in ontwikkeling. GS hebben eind 2021 een richtinggevend kader soortenbeleid vastgesteld. Bespreking van dit kader met PS en de vertaling ervan naar omgevingswet en -programma gaan plaatsvinden in 2022.
Met het nieuwe soortenbeleid bepaalt Zuid-Holland koers over bescherming en versterking van natuur binnen én buiten de natuurgebieden, door actieve soortenbescherming en ontheffingsverlening. De samenhang met faunabeheer en exoten komt hierin duidelijk naar voren. Het soortenbeleid moet helpen een zorgvuldige ontheffingsverlening door de omgevingsdiensten te stroomlijnen en administratieve lasten terug te dringen .
Naast deze beleidsuitwerking is in 2021 gewerkt aan de volgende onderdelen:

• Subsidieregeling Natuur in de stad: bedoeld om initiatieven van burgers, instanties en gemeenten financieel mogelijk te maken voor verbetering van het leefgebied van icoonsoorten of soorten die vallen onder het beschermingsregime van de Habitat- of Vogelrichtlijn. De regeling is eind 2021 geopend en loopt, via een aantal tranches, door tot voorjaar 2022.
• Er is gewerkt aan voorbereiding en uitvoering van een ecologische impuls rond een aantal provinciale wegen (onder andere N207, N214 en N228).
• In opdracht van de provincie Zuid-Holland is het rapport Natuurbouwstenen opgesteld. Enkele tientallen uitgewerkte bouwstenen inspireren en geven concrete handvatten om restsnippers groen te benutten.
• Voortzetting van het programma Groene Cirkel Bijenlandschap met tientallen netwerkpartners. Het bijenlandschap is in 2021 ook voor vijf jaar opgenomen als icoonproject in het Groenprogramma Holland Rijnland.

Boerenlandvogels:
In 2019 presenteerden provincie en samenwerkingspartners het Actieplan Boerenlandvogels. De samenwerking binnen het Actieplan Boerenlandvogels is in 2021 verbreed. Zo zijn de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland, Hollands Particulier Grondbezit, de Faunabeheereenheid Zuid-Holland en de waterschappen (vertegenwoordigd via het Hoogheemraadschap van Delfland) toegetreden tot het kernteam en het bestuurlijk overleg. LTO Noord overweegt deelname. Er zijn verbindingen gelegd met gerelateerde trajecten zoals de herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en het stelsel voor agrarisch natuurbeheer ANLb, het programma duurzame landbouw, de veenweidestrategie en het Aanvalsplan Grutto.
In 2021 is verder gewerkt aan de volgende onderdelen:

• Via de Subsidieregeling groen (Srg) is tweemaal subsidie beschikbaar gesteld om het leefgebied van de boerenlandvogels te verbeteren: €1,1 mln in het voorjaar en €1 mln in het najaar. Met deze middelen kunnen agrarische collectieven en terreinbeherende organisaties verschillende inrichtings- en beheermaatregelen nemen.

• Op diverse locaties in Zuid-Holland is in 2021 opnieuw gewerkt aan uitbreiding het leefgebied voor boerenlandvogels op provinciegronden.

• In 2021 zijn de voorbereidingen begonnen voor een kavelruil in de Zuidpolder van Delfgauw, waar aan het bestaande natuurgebied De Groene Keijzer nog eens ruim 80 ha weidevogelgebied kan worden toegevoegd.

• Verder zijn op diverse gronden in eigendom van de provincie maatregelen genomen die de boerenlandvogels ten goede komen.

• In 2021 zijn onderzoekspilots uitgevoerd naar de schaal waarop roof van eieren en jongen plaatsvindt, en naar de belangrijkste rovers zoals vossen, roofvogels en kraaiachtigen.

LIFE IP All4Biodiversity
Voor het EU-project LIFE IP All4Biodiversity is de provincie Zuid-Holland hoofdpartner. Samen met 14 andere (Nederlandse) partners werken we aan een instrumentenbox om de natuurkwaliteit in en rond Natura 2000-gebieden te verbeteren. In deze instrumentenbox worden elementen opgenomen op het vlak van beheer, verdienmodellen, draagvlak bij ondernemers, wet- en regelgeving, monitoring en kennis. Deze elementen worden in de eerste fase opgehaald binnen twee pilots in Zuid-Holland: De Donkse Laagten en Midden-Delfland. Voor De Donkse Laagten is in 2021 een ecologische nulmeting uitgevoerd en zijn deelprojecten voorbereid over waterinfiltratie en mestscheiding, beide bedoeld om de biodiversiteit te vergroten. Ook is de basis gelegd voor een educatief programma voor boeren en studenten. De leerervaringen die binnen pilot De Donkse Laagten worden opgedaan, vinden hun weg naar andere projecten in de regio zoals de Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling, de veenweidestrategie en de uitvoering van het landbouwprogramma van gemeente Molenlanden. Het project Midden-Delfland ‘Rotterdam de Boer op!’ gaat uit van een aanpak samen met de retail industrie door de ontwikkeling van korte ketens. De aanpak is gericht op ondersteuning van en samenwerking met boeren. Ook richt het project zich op de afzet van lokale producten in de horeca in de grote steden. Tot slot speelt de ontwikkeling van natuurvriendelijke oevers en sloten een belangrijke rol in het project Midden-Delfland.

Bos- en Bomenbeleid
In het werkplan Bos en bomen 2021-2022 (vastgesteld in 2 ^e kwartaal 2021) is beschreven dat we goed in beeld willen krijgen waar de mogelijkheden voor uitbreiding en kwaliteitsverbetering liggen. De druk op de ruimte in Zuid-Holland is immers groot. Zoals afgesproken in het werkplan hebben we het afgelopen jaar gewerkt aan:

• De totstandkoming van een ruimtelijke strategie bos en bomen per Landschapstype (waar past extra bos binnen het Zuid-Hollandse landschap en hoe draagt dit bij aan onze opgaven?);
• Een kaartenatlas om samen met Staatsbosbeheer kansen voor bosuitbreiding in recreatiegebieden in beeld te brengen en beter inzicht te krijgen in de vitaliteit van deze bossen (gereed 1 ^e kwartaal 2022);
• Plan Boom functioneert in Zuid-Holland als loket om kleinschalige initiatieven te ondersteunen;
• Voorbereiding voor de inzet van een bosmakelaar. De bosmakelaar gaat initiatieven ondersteunen en verbinden aan financiering uit de markt of aan andere overheidsopgaven (start in 1 ^e kwartaal 2022);
• Ook zijn er enkele aanpassingen doorgevoerd in de Omgevingsverordening. Oude boselementen zijn beter beschermd, afspraken over boscompensatie moeten voor de kap worden vastgelegd en door extra regels over compensatie in het Natuurnetwerk en in de recreatiegebieden zorgen we ervoor dat er per saldo geen groen verloren gaat.

De wettelijke taken vergunningverlening, toezicht & handhaving zijn uitgevoerd voor Natura 2000, stikstof, faunabeheer, houtopstanden en soortenbescherming op grond van de Wet natuurbescherming. In 2021 is het aantal aanvragen bij de omgevingsdienst Haaglanden ten opzichte van vorige jaren weer verder toegenomen. Dat geldt ook voor het aantal meldingen over toezicht en handhaving. Specifieke aandachtspunten in 2021 betrof voorlichting aan en afstemming met gemeenten over de lopende aanvragen en aanvragen die eraan komen en de ontwikkeling van het soortenbeleid waarvoor een uitgebreide maatschappelijke consultatie heeft plaatsgevonden.

Faunabeheer
De Faunabeheereenheid heeft in opdracht van de provincie diverse faunabeheerplannen opgesteld en de uitvoering van populatiebeheer en schadebestrijding gecoördineerd. Belangrijk is het faunabeheerplan Gans dat eind 2021 is vastgesteld. BIJ12-Faunafonds heeft namens provincie Zuid-Holland tegemoetkomingen verleend aan agrarische ondernemers vanwege schade door in het wild levende dieren en subsidie verleend voor de ganzenrustgebieden. Als gevolg van hogere voedselprijzen, toename van populaties van met name ganzen en juridische procedures (waardoor op enkele soorten geen beheer uitgevoerd kon worden) zijn de tegemoetkomingen in faunaschade fors gestegen ten opzichte van voorgaande jaren.

We hebben gewerkt vanuit de volgende drie perspectieven:

1. Versterken van een gebiedsgerichte aanpak met sterke gebiedscoalities voor vitale landbouw, met nadruk op de veenweidegebieden Nieuwkoop, Krimpenerwaard, Alblasserwaard en op de Zuidwestelijke Delta. De focus per gebied verschilt. Sturende programma's zijn de Veenweideaanpak, Interbestuurlijke programma's (IBP) Zuidwestelijke Delta en Hollands Utrechts veenweidegebied. Vitale landbouw is een belangrijke drager van deze gebiedsaanpak.
2. Stimuleren van innovatie in ketens en netwerken. Het zijn projecten die een stukje systeem aanpakken en veranderen. We voorzien in een behoefte om voorlopers in de verduurzaming van de landbouw te ondersteunen, te laten toenemen, hun onderlinge uitwisseling van kennis en ervaring te stimuleren en hen te helpen goede ideeën op te schalen. We doen dit in het netwerk Voedselfamilies met pioniers, in proeftuinen, in de Groene Cirkels, in het Veenweide Innovatiecentrum (VIC) en in andere kennis- en onderzoeksprogramma’s zoals Accelerating Circular Economy Zuid-Holland (ACCEZ) en het platform slappe bodems.
3. Thematische opgaven als stikstof, water, bodem, biodiversiteit en klimaat zijn urgente drijvers onder de landbouwtransitie. Een sturend programma is Stikstof. We ontwikkelen kennis over stikstofreductie, klimaatadaptatie, natuur/biodiversiteit, waterkwaliteit, circulariteit, bodemdaling en energie.

Onderstaand volgt een overzicht van concrete resultaten en acties. Bodemdaling landelijk gebied (Beleidsprestatie 5-2-2) hangt sterk samen met vitale landbouw (Beleidsprestatie 5-2-1).

Belangrijke resultaten Beleidsprestaties 5-2-1 en 5-2-2:

• Redeneerlijn en gebiedsaanpak in de Nieuwkoopse Plassen gericht op verminderen van de uitstoot van stikstof, van CO ₂ en verduurzaming landbouw in de breedte.
• Verkenningen en projecten om de stikstofuitstoot uit de landbouw te reduceren, opgenomen in de actielijn landbouw-stikstof in de uitvoeringsagenda Stikstof.
• Projecten en verkenningen om de kwaliteit van landbouwbodems te verbeteren , onder andere via het project ‘Bodem als Basis Rijnland’ en de verkenning hoe natuurlijke reststromen in te zetten als bodemverbeteraar in de landbouw. Het resultaat is een informatieve webcast ‘ZH voedt haar eigen bodem’ en een verkenning naar een vervolg.
• Verkenning naar minder gebruik chemische gewasbescherming in de landbouw in samenspraak met agrarisch natuurbeheer;.
•  Start van een aanpak om boeren te belonen voor duurzaamheidsprestaties, volgens een zogeheten KPI-systematiek in akkerbouwgebied (Zuidwestelijke Delta) en veenweidegebied.
• Openstelling van een subsidieregeling voor Maatschappelijke initiatieven Vitale landbouw en Verduurzaming landbouw met agrarische structuurversterking (kavelruil).
• Start van de Ronde Tafel Vitale Landbouw met een brede vertegenwoordiging uit de agrarische sector, onderwijs, ketenpartijen, natuurbeheerders. We willen bouwen aan samenwerking in de wetenschap dat we elkaar nodig hebben bij de uitvoering van onze landbouwambities.
• Bouw van de contouren van het Nationaal Strategisch Plan (NSP) als Nederlandse uitwerking van het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB). De provincie is betrokken via diverse gremia in samenwerking met IPO, Rijk en groene Partners.
• Met behulp van de Voedselfamilies werkt de provincie al enkele jaren aan een pioniersaanpak. In 2021 heeft het netwerk zich verder ontwikkeld en bijgedragen aan de kennisontwikkeling door de transitie te plaatsen in de context van de bredere landbouwopgave. Acties 2021:
  • eerste fase dashboard voedseltransitie (toekomstverkenning voedsel Zuid-Holland) met daarin de belangrijkste barrières die pioniers in de landbouw tegenkomen als zij willen opschalen;
  • werkplaatsen rond ruimtelijk instrumentarium en grond met verschillende pionierende boeren;
  • doorontwikkeling van het netwerk polderpioniers in het veenweidegebied;
  • uitvoering van de Voedselfamilie Academie met masterclasses en ondernemerscoaching;
  • verkenning naar pioniers in de akkerbouw in de Zuidwestelijke Delta;
  • eerste fase verkenning financierbaarheid van transitie in melkveehouderij en akkerbouw;
  • strategienetwerk rond uitdagingen in de veenweide met externe partners Wij.land en Drift.
• Interbestuurlijk Programma Zuidwestelijke Delta (IBP-VP-ZWD): De Zuidwestelijke Delta is één van de 15 gebieden die door het Rijk, het IPO, de Unie van waterschappen en de VNG zijn aangewezen als gebied voor het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP-VP). Provincie Zuid-Holland is penvoerder en kassier namens drie provincies, waterschap Scheldestromen en gemeente Schouwen-Duiveland. De uitvoering van het Gebiedsplan is gestart en het programma loopt tot en met 2024. Het programma is opgebouwd rond drie broedplaatsen: Volhoudbare landbouw, Zoet water en Genieten en beleven in de Delta. In 2021 zijn er activiteiten in de broedplaatsen gestart, zoals Routekaart Volhoudbare Landbouw ZWD 2040, Gebiedspilot biodiversiteitsmonitor, Transitie naar agro-ecologische gewasdiverse teeltsystemen, Gebiedsnetwerk aantrekkelijk biodivers landschap, samenwerking voor Deltajaar 2021/600 jaar Elizabethsvloed,en samenwerking in Nationaal Park NL-Delta.
• Plattelandsontwikkelingsprogramma 3 (POP3): in 2021 hebben drie openstellingen voor POP3 plaatsgevonden. Twee daarvan hadden betrekking op de realisatie van het NNN in de Krimpenerwaard. Er is subsidie aangevraagd voor inrichtingsmaatregelen (baggeren en natuurvriendelijke oevers) en voor zelfrealisatie van landbouwbedrijven voor inrichting en beheer van het NNN. Ook heeft een openstelling plaatsgevonden voor investeringen in het watersysteem van beheergebieden van de hoogheemraadschappen van Delfland, Rijnland, de Stichtse Rijnlanden en Schieland en de Krimpenerwaard. Met deze openstelling worden projecten gesubsidieerd die zich richten op waterkwaliteit verbeteren (KRW) en wateroverlast tegengaan. Tot slot is in 2021 een groot aantal POP3 projecten uit 2016, 2017 en 2018 afgerond.
• Klimaat en Bodemdaling: In het Klimaatakkoord landbouw en landgebruik is afgesproken dat de provincies een proces faciliteren om samen met regionale partners een regionale veenweidestrategie te maken. Op 7 september 2021 hebben Gedeputeerde Staten de Startnotitie Veenweidestrategie Zuid-Holland vastgesteld en toegestuurd aan PS. De startnotitie is opgesteld met 24 partners. Daarnaast zijn in de drie prioritaire gebieden Nieuwkoopse plassen, Alblasserwaard en Krimpenerwaard gebiedsprocessen gestart. De gebiedsprocessen moeten voor het eigen gebied CO ₂ verminderen , op korte termijn (met behulp van Impulsgelden) en op middellange termijn tot 2030. De impulsgelden van LNV zijn bedoeld voor initiatieven op korte termijn. Eind 2021 is de aanvraag voor de eerste subsidie ingediend, dit betreft een meerjarige projectsubsidie om 282 hectare onderwaterdrainage aan te leggen in het gebied Meije Laag in Bodegraven. Vanuit klimaat en bodemdaling dragen we op diverse manieren bij aan kennis, zoals via het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling, in samenwerking met het Veenweide Innovatie Centrum (VIC) en via Project Veentuinderij.
• Met een stelsel van programma’s, projecten en initiatieven dragen we bij aan klimaat en tegengaan van bodemdaling. Hieronder vallen de Regio Deal bodemdaling Groene Hart, de Klimaattafel Landbouw en Landgebruik, IBP-VP Hollands-Utrechtse Veenweiden, het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling en Platform Slappe Bodem, Innovatieagenda Duurzame Landbouw van de provincie Zuid-Holland, de Landbouwvisie 2018 van de provincie Utrecht, individuele initiatieven van overheden en inspanningen van betrokkenen, zoals agrarisch ondernemers.
• Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland Hollands-Utrechtse Veenweiden (IBP-VP-HUV): dit veenweidegebied maakt onderdeel uit van het Groene Hart. Het programma is net als het IBP-VP-ZWD een van de vijftien IBP-gebiedsprogramma's in Nederland en streeft naar duurzaam gebruik van de slappe bodem in de Hollands-Utrechtse veenweiden. Dit gebeurt door vanuit de vier overheidslagen, het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven samen te werken en te verkennen wat op strategisch niveau nodig is voor een andere benutting van veenpolders. Hiervoor zijn in 2021 zes pilots gestart en gefinancierd. Deze pilots werken via verschillende invalshoeken gebiedsgericht aan een ander landgebruik, de wijze van landbouw, een sociale transitie gericht op een integrale polderaanpak. Er is ook een proces gestart voor mogelijk extra subsidie aan een middelbare onderwijsorganisatie voor een pilot gericht om een innovatieve houding en aanpak van de huidige generatie agrariërs te stimuleren (practoraat). De 6 pilots staan niet op zichzelf, maar maken deel gaan uit van het stelsel van programma’s, projecten en initiatieven in het Hollands-Utrechtse Veenweidegebied.
• Regio Deal bodemdaling Groene Hart: met de Regio Deal bodemdaling Groene Hart willen we het handelingsperspectief vergroten van inwoners, agrariërs, ondernemers, terreinbeherende organisaties en overheden. Met deze deal zijn 28 projecten gemoeid (www.bodemdalingdebaas.nl). Met de uitkomsten van deze projecten hopen we de kennis bij deelnemende partijen te vergroten zodat zij weten wat ze moeten doen bij bodemdaling in de stad of in het landelijk gebied. Er is in 2021 een nulmeting uitgevoerd om te bezien hoe groot het handelingsperspectief nu is.
• Groene Cirkels:
  • In 2021 ontwikkelden chefkoks, artsen, producenten en groothandels een nieuwe Groene Cirkel rondom ons culinair en landschappelijk erfgoed: de Tuin van Holland. Door de vraag naar duurzame regionale producten open te breken stimuleren ze zo de vraag én het verdienmodel voor duurzame voedselproductie.  
  • In 2021 hebben we door ons netwerk uit te breiden en nieuwe ambassadeurs aan te haken toegewerkt naar de lancering van de nieuwe cirkel Groene Gezonde Stad. De startbijeenkomst was in oktober in Naturalis, met als droom radicaal vergroende steden.
  • Het convenant van Groene Cirkel Heineken is vanwege de financiële gevolgen van corona voor een kortere periode verlengd met een beperkte set activiteiten. De multifunctionele sloot is gereed gemaakt voor lozingen en metingen. We zijn met een regionale mestvergister een verkenning gestart naar kringlopen sluiten. Vanuit de duurzame activiteiten rond de Groene Corridor hebben elf partijen uit het nieuwe netwerk rond de Plasticvrije corridor een intentieverklaring ondertekend om de eerste Plasticvrije Corridor van Nederland en misschien wel van de wereld te maken.
  • In de Groene Cirkel Kaas & Bodemdaling worden eerste pilots bodemdaling (POP3-2019) opgeschaald in het IBP-VP HUV gebiedsproces. Vanuit TKI kennisprogramma zijn kennisateliers met zowel professionals als met boeren gehouden. Ook is een start gemaakt met het Living Lab programma om eerdere pilots te integreren en te toetsen in de praktijk.
  • In de GC Farm Frites werkten we aan de opgave duurzame teelt en landbouw door participatie in beleidsprogramma’s op nationaal niveau (IBP-VP Zuidwestelijke Delta) en internationaal niveau (Climate KIC), door ontwikkeling van ketenpilot ‘Planet Positive Fries’ (productie en vermarkting CO ₂ -vrije frites en door pilots ‘strokenteelt’ en ‘biodivers landschap: landbouw en openbaar groen’.

Voor toelichting zie beleidsprestatie 5-2-1 Vitale landbouw .

Waterveiligheid

• De provincie was betrokken bij de voorbereiding van 5 dijkversterkingen door waterschappen tijdens de fasen van verkenning en planuitwerking. Hiervoor neemt de provincie deel aan de ambtelijke en bestuurlijke begeleidingsgroepen van de dijkversterking. De provincie heeft geadviseerd over de MER-producten van projecten in de verkenningsfase. Één project uit de verkenningsfase is door naar de fase van planuitwerking. Één project uit de fase van planuitwerking is de gecoördineerde procedure gestart met terinzagelegging van de ontwerpbesluiten. Een van de vijf dijkversterkingsprojecten zit al bijna in de realisatiefase. Het betreft een provinciegrensoverschrijdende dijkversterking waarvan goedkeuring door de provincie inmiddels heeft plaatsgevonden en de beroepsfase loopt.
• De waterschappen hebben een voortgangsrapportage opgesteld over hoe de regionale keringen voldoen aan de veiligheidsnormen. Deze rapportages hebben GS aan PS aangeboden.

Daarnaast zijn er met de waterschappen processen gestart over status en (her)normering regionale keringen. Voor het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft dit geleid tot een aanvraag voor aanpassingen van de kaart waterveiligheid in de Omgevingsverordening Zuid-Holland.

• Als vervolg op het Europese Interreg project ‘FRAMES’ (Flood Resilient Areas by Multi-layEred Safety) is een Verkenning Meerlaagse Veiligheid (MLV) gestart. Hiervoor zijn in 2021 twee rapportages opgeleverd, te weten ‘Benchmarkstudie MLV’ en ‘Verkenning MLV Provincie Zuid-Holland’. Diverse interne en externe partijen zijn geënquêteerd en geïnterviewd. De rapportages vormen de basis voor een advies over de rol van de provincie op het gebied van MLV, dat nog wordt opgesteld.
• De provincie neemt deel aan het Deltaprogramma Rijnmond – Drechtsteden waarin gewerkt wordt aan de invoering van de regionale voorkeursstrategie.
• In de provinciale omgevingsverordening zijn de normen (omgevingswaarden) voor regionale wateroverlast vastgelegd. De waterschappen kunnen afwijken van deze omgevingswaarden. In gezamenlijk overleg is kennis en ervaring uitgewisseld over de gebiedsprocessen die de waterschappen moeten doorlopen om te kunnen afwijken.
• De provincie heeft meegewerkt aan de overstromingsrisicobeheerplannen en heeft hiervoor de benodigde informatie aangeleverd.
• De pilot Regenradar Rijnmond is in 2021 beëindigd. De gemeente Rotterdam wil graag verder met deze Regenradar en pakt dit zelf op. De bedoeling van deze pilot was om een early warningsystem in stedelijk gebied in te richten. Met dit systeem kan lokale wateroverlast door hevig neerslag beter worden voorspeld en hebben de hulpdiensten gedetailleerdere informatie over de situatie. De provincie Zuid-Holland verkent bij partners in de regio of een opschaling via een netwerk van dit systeem potentie heeft.
• Het bestaande calamiteitenplan Water is geactualiseerd en een onderzoek naar uitbreiding van het plan heeft plaatsgevonden.
• De uitvoering van de ontwikkeling restveengebied samen met hoogheemraadschap en gemeente heeft vertraging opgelopen doordat een nieuw ontwerp moest worden gemaakt.

Kustbeleid

• Op verzoek van Provinciale Staten is een incidentele subsidie verleend voor het project Limes Bubble Barrier. Hiermee wordt plastic afval uit het water van de Oude Rijn gehaald. Dit afval komt daardoor niet meer in zee en op onze kust terecht.
• Samen met het Klimaatteam zijn twee bijeenkomsten georganiseerd waar vooruit is gekeken naar de gevolgen van de zeespiegelstijging voor Zuid-Holland. Er is eensamenwerking gestart met het Kennisprogramma Zeespiegelstijging om de ruimtelijke scenario's van zeespiegelstijging verder uit te werken.
• De Zandmotor is 10 jaar geleden gemaakt. In opdracht van Rijkswaterstaat zijn de doelen van de Zandmotor geëvalueerd. Uit de evaluatie blijkt dat de doelen zijn behaald: de kust voor de lange termijn versterken en een dynamisch natuur- en recreatiegebied vormen. Op het Zandmotorcongres, dat de provincie mede organiseerde, zijn deze resultaten gepresenteerd.
• De provincie heeft met de gemeenten Den Haag en Westland ervoor gezorgd dat de financiering van de alarmploeg Zandmotor voor de komende drie jaar in stand blijft en heeft met andere partijen nieuwe beheerafspraken voor de Zandmotor gemaakt.
• In opdracht van een coalitie van twaalf partijen (waaronder de provincie) is in 2021 een onderzoek uitgevoerd naar de verzanding van de Haringvlietmonding. Uit het onderzoek blijkt dat de verzanding in de toekomst doorzet. Dit heeft effecten op onder andere natuur, waterveiligheid, economie en recreatie. Het onderzoek geeft aanzet om j via thematische invalshoeken te bespreken welke doelen bereikt kunnen worden en welke effecten dat geeft.

Regionaal Waterprogramma
In december 2021 heeft Gedeputeerde Staten het ontwerp Regionaal Waterprogramma 2022-2027 vastgesteld. Provinciale Staten zal het plan in 2022 definitief vaststellen. Vanaf de start zijn de Zuid-Hollandse waterschappen betrokken bij het opstellen van het Regionaal Waterprogramma. Ook de drinkwaterbedrijven en natuur- en landbouworganisaties zijn als stakeholders betrokken. In het Regionaal Waterprogramma is opgenomen wat de provincie doet aan de Europese richtlijnen aan water (verplichte onderdelen). Het gaat om de Kaderrichtlijn Water, Grondwaterrichtlijn, Drinkwaterrichtlijn, Richtlijn Overstromingsrisico’s en de Zwemwaterrichtlijn. Naast deze verplichte onderdelen bevat het Zuid-Hollandse Regionaal Waterprogramma ook onderwerpen als zoetwatervoorziening, wateroverlast en waterrecreatie. Hiermee laat provincie Zuid-Holland zien hoe zij samen met haar partners werkt aan een regionaal watersysteem dat bijdraagt aan een gezond, veilig, aantrekkelijk, concurrerend en bereikbaar Zuid-Holland.

Kaderrichtijn Water (KRW)
De provincie Zuid-Holland is voorzitter van het RBO Rijn-West (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit is het platform waar met de stakeholders alle maatregelen van de KRW op elkaar worden afgestemd. Op voorstel van de waterschappen zijn doelen voor zowel KRW-oppervlaktewaterlichamen als overige wateren vastgesteld in het (ontwerp) Regionaal Waterprogramma Zuid-Holland 2022-2027.
 We hebben ook financieel bijgedragen aan onderzoeken waar de verbetering van waterkwaliteit en biodiversiteit centraal staan, bijvoorbeeld aanpak van de Amerikaanse Rivierkreeft en vergroting van het leefgebied van otters.
Zoetwater
De provincie Zuid-Holland is voorzitter van de zoetwaterregio West-Nederland. Samen met partners in de zoetwaterregio hebben wij een strategie opgesteld om in 2050 weerbaar te zijn tegen extreme droogte zoals in 2018. Onderdeel van de strategie is een maatregelenpakket dat is vastgesteld in het nationale Deltaplan Zoetwater. Elementen uit het Coastar-programma, waarbij de ondergrond wordt benut voor zoetwatervoorziening, zijn onderdeel van de strategie en het maatregelenpakket.

De provincie heeft samen met betrokken partners, Hoogheemraadschap van Delfland, gemeente Westland, Glastuinbouw Nederland onderzoeken gefinancierd en begeleid. Daarbij ging het om:

• Onderzoek naar de mogelijkheden naar een Waterbank in het Westland (Coastar). Het Waterbankconcept gaat uit van ondergrondse opslag van hemelwater door meerdere glasbedrijven. Op basis van het rapport is een projectplan opgesteld voor een praktijkpilot de Hooghe Beer in het tuinbouwgebied Broekpolder 2040.
• Het rapport Toekomstplan Gietwatervoorziening Glastuinbouw voor het hele Westland. In dit rapport is beschreven welke alternatieve gietwatervoorzieningen technisch mogelijk zijn en welke kosten hieraan zijn verbonden.

Drinkwater

• In november is de Provinciale Milieuverordening 2021 (PMV2021) in werking getreden. Deze verordening is een mijlpaal in de bescherming van de drinkwaterbronnen. Via de verordening zijn Aanvullende Strategische Voorraden aangewezen. In deze gebieden kunnen op termijn nieuwe drinkwaterwinningen ontwikkeld worden.
• De provincie heeft een inhoudelijk bijdrage geleverd aan het onderzoek van de Randstedelijke Rekenkamer naar de wijze waarop de provincie drinkwaterbronnen beschermt. Adviezen uit dit rapport zijn verwerkt in het provinciaal waterprogramma. Met de drinkwaterbedrijven zijn gesprekken gestart om  de maatregelen uit het rapport en het Uitvoeringsprogramma gebiedsdossiers uit te voeren;
• Samen met de provincies Friesland en Groningen is in 2021 een onderzoek gestart naar de herijking van grondwaterbeschermingsbeleid. Hierbij wordt gekeken of het huidige maatregelenpakket voor grondwaterbeschermingsgebieden uit de provinciale verordening voldoet en of het haalbaar is gebieden te beschermen door doelvoorschriften.
• De provincie is met de drinkwaterbedrijven Dunea en Oasen gestart nieuwe drinkwaterbronnen te ontwikkelen om aan de toekomstige drinkwatervraag te voldoen en de leveringszekerheid op termijn te vergroten.

Grondwater
In het Regionaal Waterprogramma zijn voor grondwater acties opgenomen, veel van deze acties dienen ook als voorbereiding op de inwerkingtreding van de Omgevingswet:

• Na een intensief participatietraject met omgevingsdiensten, waterschappen en gemeenten is een geheel nieuw Beleidskader Grondwaterkwaliteit inclusief bijbehorende regels voor de Zuid-Hollandse Omgevingsverordening ontwikkeld. Dit nieuwe beleidskader is nodig omdat de Wet bodembescherming komt te vervallen bij inwerkingtreding van de Omgevingswet.
• In het Operationele Grondwaterbeleid zijn alle bestaande grondwatergerelateerde beleidsregels samengevoegd en beleidsarm geactualiseerd (‘Omgevingswetproof’ gemaakt). Deze beleidsregels zijn in het provinciaal Waterprogramma opgenomen als een bijlage.
• De Stroomgebiedsbeheerplanperiode 2 (SGBP2) loopt af, de provincie heeft volgens afspraak de monitoringsgegevens van de grondwaterlichamen gerapporteerd aan het Rijk. Ook zijn maatregelen vastgesteld voor de volgende planperiode (SGBP3). Deze maatregelen zijn opgenomen in een bijlage in het regionaal waterprogramma.
• In de werkplannen omgevingsdiensten heeft de provincie aanvullende taken geformuleerd en gefinancierd om VTH taken uit te voeren om grondwater te beschermen en vergunningen voor bodemenergiesystemen te beoordelen.

Voor de reguliere taken van de provincie zijn de volgende uitgevoerd:

• Voor het Primaire Meetnet zijn circa 100 meetlocaties omgebouwd naar real-time metingen met telemetrie. In 2022 zal dit project worden afgerond;
• De gegevens van alle provinciale monitoringsputten zijn aangeleverd aan de landelijke voorziening Basis Registratie Ondergrond (BRO), plusde vergunningsplichtige putten in beheer bij de drinkwaterbedrijven.
• GS hebben toestemming gegeven voor zes warmteprojecten met warmte- en koudeopslag in de bodem. Deze zijn bestempeld als pilotprojecten. Binnen deze projecten wordt de komende jaren onderzoek gedaan naar de gevolgen van warmteopslag met temperaturen hoger dan 30°C voor bodem en grondwater. De Omgevingsdienst Haaglanden begeleidt deze projecten en de provincie sluit aan bij overleg met de partners.

Zwemwater
Zwemlocaties in oppervlaktewateren zijn aangewezen. In samenspraak met waterschappen, gemeenten en de omgevingsdienst wordt de lijst met aangewezen zwemlocaties in oppervlaktewateren jaarlijks herzien.