Wat hebben we daarvoor gedaan?

Programmalijn Robuust en Integer. De volgende acties zijn uitgevoerd.

• Aanvankelijk was onduidelijk of het Rijk oplossingen zou bieden voor de structurele financiële tekorten van gemeenten. Hierdoor zijn er meer ambtelijke en bestuurlijke overleggen over financieel toezicht nodig geweest.  We hebben meerdere digitale bijeenkomsten met ambtenaren en wethouders financiën en het sociaal domein georganiseerd. We hebben ook meerdere begrotingsscans bij gemeenten uitgevoerd. Uiteindelijk heeft extra structureel geld voor de uitvoering sociaal domein en de groei van het  Gemeentefonds een positieve uitwerking voor gemeenten gehad. Voor meer informatie verwijzen we u naar het Jaarverslag Financieel Toezicht dat u separaat ontvangt.
• In 2021 stond alleen de gemeente Delft onder preventief toezicht. Het preventief toezicht is in het voorjaar van 2021 opgeheven na vaststelling van hun herstelplan.
• Wij hebben onderzoek gedaan naar de vrije ruimte die gemeenten (zowel financieel als beleidsmatig) hebben. Dit heeft geleid tot het rapport “Roeien met te korte riemen” . Hieruit werd duidelijk dat gemeenten onvoldoende beleidsvrijheid hebben om hun taken uit te voeren (aanbiedingsbrief ).
• Na de evaluatie in 2020 hebben we dit jaar breed afgestemd met gemeenten  over de invulling van het generieke interbestuurlijk toezicht. Dit resulteerde in een nieuwe bestuursovereenkomst met alle Zuid-Hollandse gemeenten. Transparantie, wederzijds begrip, vertrouwen en evenredigheid vormen de basis van de nieuwe afspraken die met ingang van 2022 van kracht zijn.
• Wij hebben actief aandacht gevraagd en gekregen, onder meer in IPO-verband, voor de noodzaak de grondwettelijke uitgangspunten voor de bestuurlijke inrichting nader uit te werken en te handhaven. Het wetsvoorstel van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) voor verplichte jeugdregiovorming was aanleiding om te pleiten voor strakkere sturing door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en eventueel bindende advisering door de Raad van State of de instelling van een constitutioneel hof. Wij constateren met genoegen dat in het nieuwe regeerakkoord het voornemen is uitgesproken opties voor grondwettelijke toetsing te gaan bezien.

Europa en internationale aangelegenheden
Ondanks de belemmeringen door corona is 2021 een druk jaar geweest op internationaal vlak. De nieuwe manieren van werken hebben Europa en de internationale netwerken immers ook weer dichterbij gebracht. Deze digitale samenwerking met onze partners in binnen- en buitenland kon hierdoor onderhouden en versterkt worden. Zowel binnen multilaterale (thematische) netwerken als via bilaterale samenwerking. In deze netwerken vinden we gelijkgestemde regio’s die met vergelijkbare maatschappelijke opgaven geconfronteerd worden. Zo bleven we de provinciale inzet afstemmen met onze regionale partners (uit bedrijfsleven en kennisinstellingen) en zijn de relaties met Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen versterkt. Met de regio’s Noord-Frankrijk, Vlaanderen en Zuid-Oost Engeland is via het zogenaamde Straits-initiatief de samenwerking geïntensiveerd. De internationale activiteiten buiten Europa hebben ook digitaal hun doorgang gevonden. Zo heeft in november/december 2021 de Chinaweek opnieuw succesvol plaatsgevonden.

De uitwerking van de Europese Green Deal kreeg in 2021 verder gestalte. De Europese Commissie heeft verschillende wet- en beleidsvoorstellen gepubliceerd in 2021 om de EU groener en digitaler te maken. In het ‘Fit for 55-pakket’ zijn meerdere voorstellen gepresenteerd die van invloed zijn op de provinciale inzet. Deze voorstellen zijn nog niet definitief vastgesteld. Wij hebben als provincie verschillende mogelijkheden om input te leveren op het besluitvormingsproces.

In 2021 is ook de EU-subsidieprogrammaperiode 2021-2027 gestart. De provincie volgt nauwgezet de kansen die deze periode biedt voor de verschillende opgaven en voor bedrijven en instellingen in Zuid-Holland. De Groeiagenda is hierbij het kader voor de regionale inzet richting het nationaal Groeifonds en EU-subsidies en -fondsen.
In dat kader heeft de provincie ook de Call Kalender gelanceerd die partners inzicht geeft in de EU-programma’s die voor de provinciale opgaven van belang zijn. Deze kalender is gepresenteerd tijdens twee online bijeenkomsten  EU-subsidies 2021-2027 voor medewerkers en externe partijen. Binnen het Interregprogramma Vlaanderen-Nederland is de provinciale betrokkenheid voor de nieuwe programmaperiode versterkt, waardoor meer partijen uit Zuid-Holland gebruik kunnen maken van deze subsidiemogelijkheid.
Voor twee van de EU-programma’s waar de provincie zelf de regie over heeft, Kansen voor West 3 en het Just Transition Fund, is in 2021 bestuurlijk afgestemd waar we middelen op inzetten. In 2022 worden deze programma’s opengesteld. Daarnaast is uit de extra REACT-EU middelen € 7 mln toegekend aan zes projecten circulaire industrie.

IPO
Het Interprovinciaal Overleg (IPO) heeft in 2021 de gezamenlijke belangen van de provincies, in Den Haag naar het Rijk en in Brussel naar de Europese Unie, behartigd. Voorbeelden van grote dossiers van de afgelopen periode zijn de stikstofaanpak, het programma natuur, de NOVI, de Omgevingswet en de financiële posities van gemeenten. Concreet bestaat de lobby op het punt financiële posities van gemeenten onder andere uit bestuurlijke overleggen met de minister van BZK en brieven aan  de minister van Financiën en diverse Kamerleden. Daarnaast hebben de gezamenlijke provincies naar aanleiding van de landelijke verkiezingen een aantal inhoudelijke lijnen geformuleerd. Met dit document, Rol in de Ruimte, wordt de positie van de provincies neergezet als basis om afspraken met het nieuwe kabinet te maken rond de grote maatschappelijke en ruimtelijke vraagstukken.

Alle Zuid-Hollandse gedeputeerden hebben het afgelopen jaar deelgenomen aan de thematisch georganiseerde bestuurlijke adviescommissies. Gedeputeerde Baljeu heeft zitting in het IPO-bestuur namens Zuid-Holland en CdK Jaap Smit is dit jaar tot voorzitter van het IPO benoemd.

Wob/Bibob
De provinciale organisatie wil betrouwbaar, transparant, (democratisch) legitiem en integer handelen. Zo willen we ondermijning tegengaan door de Wet Bibob uit te voeren.  De komende tijd willen we de Wet Bibob verder in onze primaire werkprocessen inpassen.
In 2020 zijn in totaal100 verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob)  ingediend. De trend uit voorgaande jaren is voortgezet: er komen steeds meer Wob-verzoeken die betrekking hebben op complexe en/of politiek-bestuurlijk gevoelige zaken. Ook is de trend doorgegaan dat steeds regelmatiger bezwaar- en beroep wordt ingediend. De behandeling van bezwaar en beroep en de omvangrijke en/of complexe Wob-verzoeken zorgen voor een toenemende werkdruk voor het Wob-team. Om de Wob goed uit te voeren, optimaliseren we de processen om de verzoeken te behandelen.  Daarnaast passen we  de werkprocessen aan voor  de overgang en de uitvoering van de nieuwe Wet open overheid.

In onze organisatie is er veel aandacht gegeven aan bewustwording van ondermijning en de mogelijkheden van de Wet Bibob. Daarnaast is er meer samengewerkt met onder andere provincies en het Regionale Informatie- en Expertise Centrum (RIEC).
In 2021 zijn er 54 Bibob-onderzoeken uitgevoerd. Eén bedrijf heeft de subsidieaanvraag ingetrokken. Twee bedrijven hebben het Bibob-formulier niet ingevuld geretourneerd, waardoor de subsidieaanvragen buiten behandeling zijn gesteld. Daarnaast lopen er drie vergunningaanvragen, waarbij uit eigen onderzoek van de omgevingsdiensten en van het Landelijk Bureau Bibob een ernstige mate van gevaar is geconstateerd. We verwachten dat milieucriminaliteit de komende jaren toeneemt, als gevolg van de komst van de Omgevingswet (verwachte inwerkingtreding 1 juli 2022).  

Meer bewustwording in de organisatie betekent ook dat er bij beleidsafdelingen meer zicht komt op hoe de provincie waar mogelijk en gewenst de (boven)lokale aanpak van ondermijning kan aanvullen of ondersteunen. Zo is er samengewerkt met de RIEC’s aan een handleiding voor de aanpak op bedrijventerreinen en aan een verkenning in de land- en glastuinbouw. Ook is er aandacht voor de risico’s van ondermijning op vakantieparken. De aansluiting bij de stuurgroep RIEC geeft meer zicht op de problematiek en leidt tot invulling van de activiteiten in 2022 en verder onder de noemer ‘Weerbaar bestuur en organisatie Zuid-Holland’.      

Public Affairs
De provinciale lobby naar de Tweede Kamer heeft zich het afgelopen jaar allereerst gericht op de reguliere informatievoorziening naar GS-leden en beleidsafdelingen. Daarnaast was er aandacht voor concrete dossiers waar lobbywerk op verricht is, waaronder stikstof, wonen, energie, mobiliteit en het sociaal domein. Verder heeft regionale samenwerking, zoals Economic Board Zuid-Holland en de Groeiagenda, steeds meer de aandacht. Daar trekken we in de lobby naar de Tweede Kamer meer gezamenlijk op. Tot slot heeft de provincierond de landelijke verkiezingen een aantal acties en analyses uitgevoerd om de belangen van de Zuid-Hollandse opgaven zo vroeg en zo effectief mogelijk mee te laten wegen in de besluitvorming.

De commissaris van de Koning voerde in 2021 zijn rijkstaken uit. De CdK legt voor de uitvoering van deze eigenstandige taken en bevoegdheden verantwoording af aan de minister van BZK. In algemene zin was er in het jaar 2021 (extra) aandacht om opvangplaatsen voor asielzoekers te realiseren en voor de gevolgen van de coronapandemie.

Inclusief Zuid-Holland                                    
Inclusief Zuid-Holland heeft zich in 2021 gericht op gelijke kansen voor alle inwoners van de provincie. Het thema is daarmee integraal onderdeel van onze ambities. Om die reden is besloten om te werken aan een breed toegankelijk digitaal platform voor kennisdeling en ontmoeting, op te leveren in 2022.

Voorbereiding Omgevingswet
Ten opzichte van de begroting is de inwerkingtreding van de Omgevingswet gewijzigd. De invoeringsdatum is bepaald op 1 januari 2023.

De middelen uit de voormalige reserve Implementatie Omgevingswet zijn in 2021 op de exploitatiebegroting gebracht en benut voor de voorbereidingskosten, personeel en materieel. We hebben in IPO-verband landelijk samengewerkt en het wetstraject en de ontwikkeling van het landelijke digitale stelsel actief gevolgd. We zijn aangesloten op de landelijke voorziening voor het digitale stelsel, dat echter nog niet werkt. De stabiliteit en de prestaties zijn nog niet goed. De voorbereidingen lopen op basis van het provinciale Invoeringsplan Omgevingswet. GS stellen de kwartaalrapportages vast, deze worden geagendeerd in de Integrale commissie.

Omgevingsbeleid

• De Lange Termijnagenda Omgevingsbeleid is actueel gehouden en periodiek door Provinciale Staten vastgesteld. Ook is de toegankelijkheid verbeterd.
• De Omgevingsvisie is geactualiseerd en grotendeels in overeenstemming gebracht met de begroting. Er is ook  een aantal inhoudelijke actualisaties gedaan.
• Het Omgevingsprogramma is vastgesteld, waarmee ook een solide basis is gelegd voor het omgevingsbeleid op het niveau van Gedeputeerde Staten.
• De Omgevingsverordening is omgezet zodat deze onder de Omgevingswet zijn werking behoudt. Daarnaast zijn verschillende inhoudelijke actualisaties gedaan.
• De digitale ondersteuning is verder verbeterd en een eerste versie van de Monitor Leefomgeving is met Provinciale Staten gedeeld. Een actualisatie van de Monitor Leefomgeving zal voortaan ieder jaar bij de kadernota worden meegezonden.

Stikstof
In 2019 heeft de Raad van State een streep gezet door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Hoofdredenen hiervoor zijn dat er in Nederland veel meer stikstof neerslaat dan de natuur kan verdragen en dat de uitvoering en effectiviteit van (bron)maatregelen in het PAS niet was geborgd. Rijk, provincies en partners werken daarom gezamenlijk aan stikstofreductie en natuurherstel en aan mogelijkheden voor economische en maatschappelijke ontwikkelingen. In Zuid-Holland hechten wij waarde aan een gevarieerde en gezonde natuur én aan een gezond vestigingsklimaat. Wij zien een gezonde natuur als basis voor een gezonde economie en een gezonde leefomgeving. De Eerste en Tweede Kamer hebben de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering vastgesteld en het Rijk heeft besloten tot een pakket bronmaatregelen voor stikstofreductie en extra middelen voor natuurherstel. Over deze middelen zijn binnen het Programma Natuur afspraken gemaakt tussen Rijk en provincies.

In 2021 hebben wij, op basis van het plan van aanpak, de Eerste Uitvoeringsagenda Stikstof vastgesteld. In deze agenda hebben wij onze ambitie en strategie voor de stikstofaanpak beschreven. Via een gebiedsgerichte aanpak in vier gebiedsprocessen en door vier actielijnen verkennen we de mogelijkheden tot stikstofreductiemaatregelen en de mogelijkheden om doelen te koppelen. Er lopen vier gebiedsprocessen: Nieuwkoopse Plassen en de Haeck, Biesbosch, Duinen en Duinen-Eilanden. In drie van die vier gebiedsprocessen is eind 2021 de gebiedsagenda 0.1. vastgesteld als opmaat tot een Gebiedsplan Stikstof Zuid-Holland, volgens afspraken in de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering. Natuurdoelanalyses vormen de basis voor de gebiedsagenda’s en beheerplannen voor de Natura 2000-gebieden. Voor de Nieuwkoopse Plassen en Solleveld en Kapittelduinen, zijn deze analyses in 2021 afgerond. De andere gebieden volgen in het eerste kwartaal van 2022.

Een belangrijk aspect van de stikstofaanpak betreft de vergunningverlening voor activiteiten. In juni 2021 hebben wij besloten een landelijke microdepositiebank en een Depositiebank Haven Industrieel Complex (HIC) in te stellen. Deze bank moet het gemakkelijker maken om een natuurvergunning te verlenen. Het Rijk heeft besloten tot een gedeeltelijke vrijstelling voor de bouwfase. Daarmee is voor werkzaamheden in de bouwfase geen natuurvergunning of omgevingsvergunning natuuronderdeel stikstof meer nodig. Voor de bedrijven die in de tijd van de PAS geen vergunning hoefden aan te vragen, hebben Rijk en provincies nadere afspraken gemaakt, zodat deze bedrijven uiteindelijk gelegaliseerd worden.

In 2021 hebben wij, op basis van het plan van aanpak, de Eerste Uitvoeringsagenda Stikstof vastgesteld. In deze agenda hebben wij de ambitiestrategie en de gebiedsgerichte aanpak beschreven en de actielijnen geïntroduceerd. In vier gebiedsprocessen rond de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden zijn de eerste concept gebiedsagenda’s opgesteld.

Het tweejarige programma participatie is eind 2020 beëindigd. Met dit programma hebben we participatie, belanghebbenden betrekken bij provinciaal beleid en uitvoering, in het provinciale werken verankerd. Bij de vaststelling van de participatienotitie door Provinciale Staten in december 2018 zijn afspraken gemaakt, die als volgt zijn nagekomen:

• We hebben aandacht besteed aan participatie in themabesprekingen met Provinciale Staten, inwerkprogramma’s, GS-voorstellen en startnotities.
• De webpagina over participatie is opgezet: https://www.zuid-holland.nl/actueel/participatie/ . Er heeft een evaluatie plaatsgevonden over de participatieprincipes na één jaar. Deze is in maart 2021 aan Provinciale Staten aangeboden en daar inmiddels ook besproken.
• Een evaluatie van drie participatietrajecten is uitgevoerd en deze zijn benut bij verdere verbetering van onze participatieaanpak.
• Er is aandacht voor participatie in het reputatieonderzoek.
• Met de vaststelling van de participatienotitie én de participatieparagraaf bereiden we ons procedureel voor op de komst van de Omgevingswet. We hebben ruimte gemaakt voor de inbreng van initiatieven uit de samenleving, zoals met de online tool ‘Open Stad’ (zie https://openstad.org/ ). We hebben zo veel mogelijk verschillende groepen inwoners bereikt door diverse kanalen en media te benutten voor participatietrajecten. In 2021 lag als gevolg van corona het accent daarbij op de online middelen.

In vier programmalijnen werken we  binnen Kennis Zuid-Holland aan de verdere ontwikkeling van de strategische kennisfunctie. Dit zijn:

1. Werkwijze
Binnen deze lijn hebben we  een continu proces voor gezamenlijke programmering en afstemming van strategische kennisactiviteiten ontworpen. Doorwerking van strategische kennisactiviteiten naar provinciale opgaven is hier een belangrijk onderdeel van.

2. Vindplaats
Binnen deze lijn hebben we strategische kennisproducten voor de interne organisatie en externe partners bij elkaar gebracht en vindbaar gemaakt. Hierbij  hoort ook een loketfunctie en een gezamenlijke communicatiestrategie.

3. Podium
Binnen deze lijn maken we de podiumfunctie toekomstbestendig. Dat doen we door aan te sluiten  bij de ontwikkelingen van digitaal werken.

4. Vakontwikkeling
Hier werken we aan de continue ontwikkeling van de instrumentenbox van Kennis Zuid-Holland en de vakontwikkeling als kennisexpert’’.

Uitgevoerde activiteiten 2021

• We hebben de strategische kennisproducten (trends, onderzoek en debat) voor 2022 geprogrammeerd.
• We hebben afgeronde strategische kennisactiviteiten in beeld gebracht. Die zorgen voor een deel van de agenda: kennisdelen en laten doorwerken in beleid. Het gaat daarbij vooral om onderzoeken die in de afgelopen twee jaar zijn afgerond.
• We hebben een stappenplan voor doorwerking van strategische kennis gemaakt als handreiking voor kwartiermakers van onderzoeken.
• Een vitaal netwerk komt op reguliere basis samen voor afstemming, programmering en doorwerking van strategische kennisactiviteiten.
• Er zijn diverse ambitiedoorsnijdende onderzoeken en verkenningen in voorbereiding genomen, gestart en/of afgerond in 2021.
• Met opgaveteams zijn TrendChecks (een serious game) gespeeld om hen te helpen trends toe te passen in de opgave.
• Er is een nieuwe website in ontwerp, waar medewerkers en partners toegang kunnen krijgen tot lange termijn, sectoroverstijgende kennis die zij voor hun werk nodig hebben. Deze nieuwe digitale vindplek wordt in Q2 van 2022 gelanceerd.  
• Onderzoeken worden gedeeld met partners als gemeenten via de LinkedIngroep Beter Bestuur.
• Er zijn bijeenkomsten en debatten georganiseerd rond signalerende en/of actuele maatschappelijke ontwikkelingen, zoals ‘maatschappelijk vertrouwen en inclusieve transities’ en ‘de impact van AI (kunstmatige intelligentie) op het mkb’.
• Het terugkerende bestuurlijk overleg met de kennisinstellingen in Zuid-Holland heeft gebracht dat we rond de thema’s digitalisering, circulaire economie en gezond en veilig samenwerken.
• Er zijn podcast-uitzendingen gemaakt over thema’s die de programmering van Kennis Zuid-Holland raken. In 2021 waren dit afleveringen over het thema inclusiviteit.
• Kennis Zuid-Holland heeft een pilot kennisnetwerken gedaan samen met de opgave Circulair Zuid-Holland. Dit is een netwerk van overheden, kennisinstellingen en andere belanghebbenden, die gezamenlijk en gelijktijdig aan de slag gaan met kennisvragen rond een maatschappelijke opgave.