Wat hebben we daarvoor gedaan?

We hebben ons erop gericht het vermogen voor opwekking van duurzame elektriciteit uit te breiden. Dit hebben we gedaan door uitvoering van de windopgave en door de aanleg van zonnepanelen te stimuleren, vooral op grote daken. Daarnaast zijn we begonnen het omgevingsbeleid bij te stellen.

• We hebben gewerkt aan verdere uitvoering van de opgave Wind op Land van het SER energieakkoord uit 2013. Het windvermogen op land is in Zuid-Holland in één jaar gestegen met 77 MW tot 522,8 MW in 2021. Dat is ruim 71% van de opgave in Zuid-Holland van de afspraak van 735,5 MW uit het SER energieakkoord (2013). De rapportage Meterstand 2021 geeft meer informatie over deze cijfers.
• Wij zijn bezig geweest met een inrichtingsplan voor windpark Spui. De exploitant van het park is hiervoor verantwoordelijk en is hier nog niet aan toegekomen.
• We zetten in Zuid-Holland, in communicatie en handelingen, actief in op de Zonneladder waarbij zon op dak de voorkeur heeft.
• We hebben in 2021 het Aanvalsplan Zon verder uitgevoerd. Dat plan is in afstemming met onder meer Holland Solar tot stand gebracht. Het Aanvalsplan voorziet erin de uitvoering van ‘zon op dak’ verder te versnellen. De ontwikkelingen nemen een vlucht, toch is niet overal ‘zon op dak’ direct mogelijk. Dit kan te maken hebben met beperkingen in de netcapaciteit of van verzekeraars.
• Er is een communicatiecampagne in de eerste helft van 2021 uitgevoerd, waarbij ‘zon op dak’ met animatiefilmpjes in de (sociale) media onder de aandacht gebracht is. Hiermee wilden we informeren en inspireren. Bijzondere aandacht is besteed aan de provinciale subsidieregelingen en de doelstellingen in de RES’en.
• We hebben de SDE++ subsidieprocessen ondersteund. Een energieadviesbureau heeft in onze opdracht ruim 600 grootdakeigenaren benaderd die in de voorgaande jaren een SDE+(+) subsidie hebben aangevraagd. Deze dakeigenaren hebben allen het aanbod voor een adviestraject ontvangen om hun zonproject alsnog uit te voeren. Ruim 30 eigenaren hebben tot nu toe van dit advies gebruikgemaakt. Het project loopt door tot medio 2022.
• In het jaar 2021 was een bedrag van € 1.300.000 beschikbaar voor de subsidieregeling ‘Zonnig Zuid-Holland’. Er is 39 keer subsidie verleend, de gemiddelde aanvraag was ruim € 11.000. In totaal is voor € 423.736 aan subsidies verleend. Niet het aantal aanvragen maar wel het subsidiebedrag per aanvraag is daarmee lager dan werd verwacht.
• De subsidieregeling ‘Zonnig Zuid-Holland’ is per begin 2022 uitgebreid met zon op waterbassins en zon op parkeerterreinen (naast zon op grote daken gericht op de dakconstructie). Resultaten worden zichtbaar in de loop van 2022.
• De provinciale subsidieregeling ’Verduurzaming bedrijventerreinen’ heeft aanzienlijk bijgedragen aan de uitrol van zon op bedrijfsdaken.
• Er is deelgenomen in werkgroepen zon op dak, zon op waterbassins en zon op parkeerterreinen in de RES’en en in IPO-verband om te informeren, provinciale maatregelen (regelingen, projecten, communicatie) in te brengen en behoeften op te halen. We hebben veel kennis gedeeld en zo nodig bemiddeld tussen de RES’en..
• We hebben samen met gemeenten en initiatiefnemers gewerkt aan goede inpassing van initiatieven voor zon op land, passend in ons beleid.
• We hebben de startnotitie van de module Energietransitie van het Omgevingsbeleid opgesteld en aan PS voorgedragen voor vaststelling

De 7 RES’en zijn vastgesteld en voor besluitvorming voorgedragen aan PS. Vaststelling vond plaats medio 2021.
De provincie was vertegenwoordigd in werkgroepen en stuurgroepen die de RES’en opstelden. Er is meer tijd gaan zitten in de vaststellingsprocessen van de RES’en1.0. Inmiddels schakelen de regio’s over naar uitvoeringsplannen.

Alle RES’en benoemen het streven naar 50% lokaal eigendom uit het Klimaatakkoord en hebben lokale energiecoöperaties betrokken. Er is een praktische invulling van lokaal eigendom ontwikkeld en gemeenten zijn geïnformeerd hoe zij dit via hun beleidskaders kunnen uitwerken.

In het traject naar de concept-RES waren vaak regionale stakeholders en vertegenwoordigende organisaties betrokken. In het proces naar de RES1.0 is in alle regio’s gewerkt aan participatie van inwoners. De coronacrisis zorgde daarbij voor extra uitdagingen, maar met digitale bijeenkomsten zijn er meer en deels ook andere deelnemers betrokken geraakt.

Voor het lerend netwerk energietransitie zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd.

De definitie Lokaal eigendom is uitgewerkt en er zijn voorbereidingen getroffen om regels hiervoor te verankeren in ruimtelijk beleid. RES’en en gemeenten zijn ondersteund om eigen beleidte maken rond lokaal eigendom van hernieuwbare energie. Aanvullend hierop zijn de volgende projecten uitgevoerd:

• Het ontwikkelfonds heeft de eerste projecten ondersteund.
• De handreiking financiële participatie is opgesteld, deze wordt veel gebruikt.
• Een animatiefilm over lokaal eigendom is ontwikkeld en gepubliceerd, met uitleg over verschillende vormen van participatie.
• De mogelijkheden voor een ‘coöperatieve programmaverantwoordelijke partij’ zijn uitgezocht .
• We hebben deelgenomen aan landelijke en interprovinciale overleggen over financiële participatie en coöperatieve financiering van de energietransitie.

Om het Lerend Netwerk Lokale initiatieven in de Energietransitie te ontwikkelen en te ondersteunen zijn 3 kennisbijeenkomsten georganiseerd over lokale warmte-initiatieven, is 1x per maand een bijeenkomst over zon gehouden, is de website Energie Samen Zuid-Holland gemaakt en is de ‘Tussenruimte’ lokaal eigendom en RES Talk Lokaal Eigendom vormgegeven. Ook zijn er verkenningen uitgevoerd over opschaling en samenwerking van verschillende coöperaties en zijn zij ondersteund in de samenwerking met lokale overheden.

De Subsidieregeling lokale initiatieven is in 2021 volledig uitgeput en beëindigd. De stijgende energieprijzen en meer aandacht voor inclusieve energietransitie hebben geleid tot veel meer aandacht voor isoleren en energie besparen. Daardoor zijn veel meer aanvragen ingediend dan voorzien. Het betrof 217 aanvragen van VvE’s, sportverenigingen, lokale initiatieven, energiecoöperaties en veel particulieren met een smalle beurs. Het oorspronkelijk voor 2022 en 2023 geraamde subsidiebudget is hiermee al in 2021 besteed binnen de doelstelling van de nu afgesloten regeling.

• De RES-regio’s zijn ondersteund bij het opstellen van de regionale structuurvisies warmte (RSW) en de gemeenten bij het opstellen van de Transitievisie Warmte (TVW) en de daaruit volgende (wijk-) uitvoeringsplannen. Wij hebben eraan bijgedragen dat de warmtebehoefte van woningen, maatschappelijk vastgoed en bedrijven in beeld kwam.
• Het thema energiebesparing is door ons actief in de RES-organisaties geagendeerd, gemeenten en regio’s zijn ondersteund bij het organiseren van de planvorming en uitvoering van energiebesparing.
• Een RES-Talk energiebesparing is georganiseerd om gemeenten en regio's te inspireren en er is gestart met een netwerk van ambtenaren voor energiebesparing en onderlinge kennisdeling.
• We hebben bijgedragen aan de beleidsvorming en het instrumentarium voor energiebesparing en energiedelen op bedrijventerreinen. Een aantal besparingsprojecten starten binnenkort, in samenwerking met gemeenten en omgevingsdiensten. De kennis van gemeenten en omgevingsdiensten over aankomende wijzigende wet- en regelgeving rond energiebesparing is toegenomen.
• Een aantal gemeenten, onder andere in de Duin- en Bollenstreek, is ondersteund bij het proces om collectieve oplossingen te vinden, zoals warmtenetten. De ondersteuning is gericht op verbinden en aanjagen zodat plannen voor warmtenetten verder komen en worden uitgevoerd.
• We hebben gemeentelijk maatschappelijk vastgoed en vastgoedbeheerders geïnventariseerd en hun hulpvragen voor verduurzaming van de vastgoedportefeuille geanalyseerd. Hierop is een ondersteuningsprogramma door de provincie gebaseerd.
• Kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren in Zuid-Holland zijn ondersteund bij plannen om hun gebouwen te verduurzamen en een business case op te stellen. Hierbij hebben wij samengewerkt en kennis gedeeld met andere provincies en RVO.
• Gemeenten en regio’s zijn ondersteund bij financiële vraagstukken, inclusief Europese regelingen en financieringsconstructies.
• De pilots ‘Energietransitie achter de voordeur bij minima' zijn geëvalueerd en op basis van opgedane lessen en advies van TNO is de aanpak ’Naar een inclusieve energietransitie’ vastgesteld.
• Samen met gemeenten en andere uitvoeringspartners zijn projecten en initiatieven gestart in 5 wijken in deelnemende gemeenten, gericht op een meer inclusieve energietransitie. Lessen uit deze uitvoeringspraktijk zijn gedeeld met andere gemeenten (binnen én buiten de Community of Practice - COP) en onder de aandacht gebracht van het Rijk, om mee te nemen in de uitvoering van de middelen (€ 150 mln) die BZK beschikbaar heeft gesteld voor de aanpak van energiearmoede.
• Met de bijdrage aan uitvoering van concrete projecten rond inclusiviteit is kennis opgebouwd die breder gedeeld wordt, zowel binnen als buiten de COP. Specifiek voor de aanpak van gespikkeld bezit (gemengd particulier en corporatiebezit) is een advies opgesteld. Met dit advies zijn diverse gemeenten gefaciliteerd bij hun aanpak.
• We hebben gemeenten geadviseerd bij business cases voor energiebesparing en warmteoplossingen, waaronder die van energiebedrijven en van lokale initiatieven en over externe financiering aantrekken voor deze business cases/initiatieven. Samen met gemeenten is instrumentarium voor proces- en financiële participatie ontwikkeld, in het bijzonder ook voor de doelgroep VvE’s.
• We hebben gemeenten ondersteund bij financieringsmodellen opbouwen, offertes opstellen, aanbestedingen, externe advisering uitvragen en de organisatie opzetten.
• We zijn gestart met pilots voor Stedelijke Vernieuwing / Energietransitie in Schiedam, Vlaardingen en Delft op basis van het instrument Transform. Door coronamaatregelen is er vertraging in de uitvoering gekomen.
• Communities of Practice zijn georganiseerd voor actieve kennisdeling (warmtenetten, proeftuinen, wijkuitvoeringsplannen, bedrijventerreinen, maatschappelijk vastgoed, financiering). Daarnaast zijn er themagerichte bijeenkomsten (leerkringen) geweest voor een groot netwerk van contactpersonen bij gemeenten die bezig zijn met de warmtetransitie in de gebouwde omgeving.
• Een aantal gemeenten is ondersteund bij de verduurzaming van monumenten, in samenwerking met het Erfgoedhuis.
• Met partners is de verdere inzet van Europese subsidiemogelijkheden onderzocht (Green Deal).

• Het aanbod van vier warmtebronnen (geothermie, zonthermie, aquathermie en restwarmte) is gestimuleerd door ontsluiting van uitgevoerde (potentie/systeem)studies, ontwikkeling van instrumentarium, onderzoek naar mogelijkheden, ondersteuning van kennisontwikkeling (zoals bij het Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy (RCSG) en via een bijdrage aan de Leerstoel Geothermie aan de TU Delft), bijdragen en lobby voor geschikte wet- en regelgeving en innovatieve projecten.
• Voor zonthermie is een plan van aanpak uitgevoerd aan de hand van de verkenning zonthermie die eind 2020 is opgeleverd.
• Samen met gemeenten is gewerkt aan het Elena-programma, gericht op de planvorming voor 10 duurzame warmteprojecten. Een aantal projecten bij gemeente verloopt langzamer dan verwacht.
• Gemeenten zijn geholpen bij subsidie-aanvragen in het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW).
• In vier gemeenten is succesvol de provinciale Kansen voor West 2-subsidie voor verduurzaming van hun warmteopgave ingezet.
• Een aantal gemeenten is ondersteund bij de ontwikkeling van (collectieve) lokale warmteprojecten door energiecoöperaties, woningcorporaties en warmtebedrijven.
• De ontwikkeling en innovatie van seizoensopslag van warmte, zoals HTO en Ecovat is bevorderd.
• Met regio’s en gemeenten is gewerkt aan verantwoorde keuzes voor de warmtevoorziening aan de hand van ons afwegingskader Warmtekeuze.
• Er is bijgedragen aan de uitvoering van het Energie-akkoord Greenport West om de klimaatdoelstellingen van de glastuinbouwsector te behalen. Om de energietransitie in de glastuinbouw te bevorderen is een financiële bijdrage geleverd, gericht op de ontwikkeling van duurzame warmtebronnen en warmte-infrastructuur en de aansluiting op WarmtelinQ.
• Het proces, inpassingsplan en de realisatie van het warmtetransportnet WarmtelinQ is ondersteund en gecoördineerd.
• We hebben meegewerkt aan de totstandkoming van een warmtetransportnet naar Leiden (WarmtelinQ ⁺ ) en inzet van de middelen uit het warmteparticipatiefonds.
• Er is samengewerkt met gemeenten in de regio’s om de aanpassingsvoorstellen van het wetsvoorstel Collectieve Warmtevoorziening te beoordelen. Het wetsvoorstel is afgewezen door IPO en VNG omdat het te weinig zou leiden tot toename van warmtenetten en warmtelevering. In het najaar 2021 is de interbestuurlijke dialoog herstart over een nieuwe invulling van het wetsvoorstel. Ook hieraan hebben wij in IPO-verband en in samenwerking met gemeenten actief bijgedragen.

• De provincie is bevoegd gezag voor circa 300 industriële bedrijven (WABO). Op grond hiervan besteden de omgevingsdiensten sinds 2015 extra aandacht aan het toezicht op de energiebesparing bij deze bedrijven. In 2021 zijn vergunningen geactualiseerd en is de intensivering van het toezicht voortgezet.
• De omgevingsdiensten informeren bedrijven proactief over energiebesparingsmogelijkheden. Ondanks de beperkingen door corona zijn in 2021 ruim 20 bedrijven onderzocht en geadviseerd.
• De provincie heeft (via ondernemersvereniging Deltalinqs) bijgedragen aan de zogeheten energie-innovatiestudies (EIS). Hierbij wordt op ‘no cure, no pay’ basis energiebesparingsmogelijkheden onderzocht bij bedrijven. Inmiddels zijn vier studies succesvol afgerond.
• In 2021 is de systeemstudie definitief opgeleverd. Deze bevat scenario’s voor de energie-infrastructuur van de toekomst in Zuid-Holland. Provinciale Staten hebben kennisgenomen van deze studie (PZH-2021-764317829 ). Daarnaast heeft de provincie bijgedragen aan de ontwikkeling van ‘scenario tooling’ voor toekomstige energie infrastructuur (onder andere voor het project Gridmaster).
• Vanuit het industriële cluster Rotterdam – Moerdijk is de Cluster Energie Strategie (CES) opgesteld, waaraan de provincie inhoudelijk heeft bijgedragen. De CES bevat zes sleutelprojecten van nationaal belang en vormt input voor het landelijk meerjarenprogramma energie en klimaat (MIEK) van het Rijk. Provinciale Staten hebben kennis genomen van deze CES (PZH-2021-787302848 ). Verder is de provincie als ‘stakeholder’ betrokken geweest bij een haalbaarheidsstudie naar één van de projecten uit de CES, de Deltacorridor.
• Vanuit de subsidieregeling energie infrastructuur op industrieterreinen was in 2021 één beschikking voorzien. De initiatiefnemer had echter meer voorbereidingstijd nodig, waardoor er naar verwachting begin 2022 subsidie verleend kan worden.
• Tot slot zijn in 2021 voorbereidingen getroffen om subsidie te verlenen voor de aanleg van een walstroomfaciliteit in de gemeente Vlaardingen en van het Stoomnetwerk Botlek.

Waterstof
De provincie heeft in EBZ-verband meegewerkt aan een regionaal voorstel voor waterstof. Hiervoor is de Europese Hydrogen Valley status verkregen. Via het IPO hebben we een bijdrage geleverd voor het nationale waterstofprogramma. We hebben ook bijgedragen aan de Hychain4 studie. Deze studie is erop gericht besluitvorming voor de inzet van waterstof implementatie van de waterstofeconomie te versnellen in Nederland en Europa). De provincie is één van de hoofdsponsors van de World Hydrogen Summit; in oktober 2021 was er een ontmoeting ter voorbereiding. . Verder hebben we ondersteund in de zoektocht naar kansen voor waterstof in het Groene Hart en bijgedragen aan het H2GO programma.

Energie-innovatie
Onze inzet voor innovatie van energie is niet alleen gericht op industrie, maar ook op andere sectoren zoals de bouw en soms sectoroverstijgend).

• We hebben in 2021 met de taskforce circulair gewerkt aan een regionale agenda circulaire industrie (afronding in 2022). Daarnaast hebben we het handelingsperspectief voor gebruik van CO ₂ als grondstof onderzocht (oplevering in 2022).
• Met de PACT-Challenge is de provincie op zoek naar nieuwe samenwerkingen en innovaties voor een circulaire samenleving op het gebied van plastics. Daarvoor hebben we in 2021 subsidie verstrekt aan een initiatief op het gebied van chemische recycling in de industrie.
• In 2021 is het Field Lab voor industriële elektrificatie gestart, met provinciale subsidie uit het Kansen voor West 2-programma). Met PlantOne zijn afspraken gemaakt over de ontwikkeling van een fysieke locatie en is gewerkt aan een projectenpijplijn (met initiatieven die gebruik willen maken van het field lab).
• Via het cross-sectorale energie- en klimaatprogramma ondersteunt de provincie ondernemers bij nieuwe technologieën testen en innovaties marktrijp maken (via de regionale fieldlab structuur). In 2021 is de eerste tranche aan middelen uitgegeven (beschikt in 2020) en de tweede tranche beschikt (zal in 2022/2023 worden uitgegeven).
• In 2021 is financieel bijgedragen aan een nieuw fieldlab op het gebied van geothermie (Rijkswijk Centre for Geo energy) en aan The Green Village (beide niet specifiek industriegerelateerd).
• Verder is onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van energie-innovatie-ecosystemen (op het gebied van onder andere solar, off shore wind en batterijen) en het principe van Belasting Toegevoegde Koolstof voor de provinciale organisatie. Tot slot is bijgedragen aan diverse human capital projecten (ook niet industrie-gerelateerd).

Programmatische aanpak

• Samen met regionale partners is een aanpak ontwikkeld die zich richt op Europese fondsen benutten voor vaak innovatieve verduurzamingsprojecten in de industrie. Begin 2021 heeft dit geleid tot een succesvolle openstelling (samen met de gemeente Rotterdam) van € 7 mln vanuit het REACT-EU fonds, gericht op het thema ‘groene chemie’. Verder zijn in 2021 voorbereidingen getroffen voor nieuwe openstellingen vanuit het Kansen voor West 3-programma en het Just Transition Fund (JTF).
• Voor de ontwikkeling van het Haven Industrieel Complex (HIC) in Rotterdam is een belangrijke randvoorwaarde dat vergunningverlening vanuit de Natuurbeschermingswet. Dit geldt ook voor de verduurzamingsopgave voor dit gebied. Als belangrijke stap in dit proces hebben Gedeputeerde Staten in 2021 besloten een depositiebank op te richten. Zo is het mogelijk om met in de bank opgenomen depositieruimte een natuurvergunning te verlenen voor nieuwe activiteiten in het gebied.