Paragraaf Grondbeleid

Uitvoering van het grondbeleid in 2021

Algemeen
In 2021 zijn 125 grondtransacties en 197 nieuwe beheerovereenkomsten (pacht, huur en bruikleen) afgesloten.

Het betreft de volgende aan- en verkoop/zakelijk recht transacties:

Onderhanden en nieuwe beheerovereenkomsten:

In het kader van de Natuurnetwerk Nederland (NNN) opgave zijn er 24 zelfrealisatieovereenkomsten onderhanden waarbij in 13 overeenkomsten ook afspraken over pacht, koop of ruil van provinciale grond worden gemaakt. Dit speelt in de Krimpenerwaard. In 2021 zijn 10 uitvoeringsovereenkomsten ondertekend waarbij vervolgens de kwalitatieve verplichting bij het Kadaster wordt ingeschreven.

De provincie heeft in 2021 voor circa € 9 mln aan gronden aangekocht (incl. opbrengsten opstalrechten e.d.) en voor circa € 6 mln verkocht voor verschillende programma’s en projecten. De opbrengsten uit pacht en huur bedroegen circa € 1,2 mln. In deze paragraaf Grondbeleid wordt niet ingegaan op vastgoedkosten en - opbrengsten voor de huisvesting van de provinciale organisatie.

Programma's en projecten
Op bijgaande kaart staan de belangrijkste programma’s en projecten waaraan de provincie voor grondzaken in 2021 een bijdrage heeft geleverd, verdeeld naar categorie. Voor de leesbaarheid zijn tal van kleinere projecten, zoals fietspaden of aanpassingen van rotondes, kruispunten, wegverbreding in het kader van groot onderhoud weggelaten.

Bron: Kartografie provincie Zuid-Holland.

Verkeer- en vervoerprojecten
De provinciale verwervingsportefeuille voor verkeer en vervoer heeft betrekking op aanleg, onderhoud en aanpassingen van provinciale infrastructuur (wegen, fietspaden en vaarwegen). De provincie heeft in 2021 hiervoor gronden verworven en/of is zakelijke rechten overeengekomen. In sommige gevallen dient er meer grond verworven te worden dan strikt noodzakelijk is voor het beoogde werk. De reden hiervoor is dat het restant voor de eigenaar niet meer te exploiteren is en/of dat door de aankoop van de extra gronden de totale verwerving sneller verloopt. Dit surplus aan gronden wordt zo spoedig mogelijk doorverkocht of geruild en ontvangen middelen vloeien terug naar het projectbudget. Ook worden er gronden geruild of overgedragen met mede-overheden (Rijk, gemeente en waterschappen) als de beheer- en onderhoudsgrenzen hier aanleiding toe geven.
Voor de infrastructuur hebben er in 2021 52 aankoop- en verkooptransacties plaatsgevonden: circa € 2 mln aan aankopen en circa € 1 mln aan verkopen. Deze aan- en verkopen zijn begroot en uitgevoerd binnen de diverse programma’s.

De grootste transacties in 2021 omvatten de volgende projecten: Rijnlandroute, N215 en de N211.

Het grootste infraproject is de Rijnlandroute. Dit project is op te delen in drie deelprojecten. Voor het deelproject, gelegen tussen de A4 en de A44 tot en met knooppunt Leiden West (hoofdcontract), zijn de verwervingen afgerond. Voor het deelproject Tjalmaweg moeten nog enkele perceelsgedeelten worden verworven voor een aanpassing van een hoofdwatergang en voor het deelproject Europalaan moet nog 1 perceel worden verworven voor. een aanpassing van de plangrens. Inmiddels is er gestart met de verkoop van overhoeken en enkele gebouwen en met grondruilen met de diverse gemeenten.

De infrastructuurprojecten Bentwoudlaan, verlengde Bentwoudlaan en Hazerswoude-Dorp zijn in samenhang georganiseerd. In 2021 is gestart met de taxatie en eerste aankoop voor de Bentwoudlaan.
De verwerving voor het project Wippolderlaan/N211 is in 2019 gestart met speciale aandacht voor de verzorgingsplaats en de daarbij de volgen procedure. Dit heeft tot overeenstemming voor één aankoop in 2021 geleid.

Voor het tracé N215 Oude Tonge-Middelharnis is groot onderhoud gepland en zijn gesprekken over de aankoop van gronden gestart. In de eerste zaken is tot overeenstemming gekomen. De verwachting is dat niet met iedereen minnelijk overeenstemming mogelijk is. Voor die gevallen wordt nu een onteigening voorbereid en is de administrateive onteigeningsprocedure inmiddels gestart met de aanvraag van het Koninklijk Besluit.

Eind 2020 / begin 2021 is de gerechtelijke procedure voor verwerving van grond voor de P+R Heinenoord afgerond.

In 2016 is gestart met een planmatige uitvoering van de Wet Herverdeling Wegenbeheer (WHW). Dit betekent dat het eigendom van wegen, die reeds beheerd worden door gemeenten of waterschappen, ook daadwerkelijk worden overgedragen. Inmiddels heeft de provincie met vrijwel alle gemeenten en waterschappen overeenstemming bereikt over eigendomsoverdracht en is in 2021 het eigendom geregeld. Er resteren nog enkele percelen die in samenhang met de Rijnlandroute worden opgepakt voor de gemeente Leiden. De WHW is daarmee vrijwel geheel afgerond.

Bij infrastructuurprojecten wordt (financiële) planning, voortgang en verantwoording gerapporteerd via het Programma Zuid-Hollands Infrastructuur (PZI). De projecten maken onderdeel uit van de ambitie Bereikbaar Zuid-Holland.

Projecten Natuurnetwerk Nederland (NNN)
De Krimpenerwaard is met 2.250 ha één van de grootste natuur- en wateropgaven binnen de provincie. Inmiddels heeft de provincie ca. 640 ha in eigendom verworven, terwijl de stichting Het Zuid-Hollands Landschap circa 1.160 ha in eigendom heeft. Het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard is op 5 maart 2019 vastgesteld. Hiermee is de beoogde natuurontwikkeling ruimtelijk vastgelegd, waarna de gemeente Krimpenerwaard de Kroon heeft verzocht om de nog niet verworven gronden voor onteigening aan te wijzen, zodat de plannen uitgevoerd kunnen worden. Inmiddels is deze (administratieve) onteigeningsprocedure afgerond. Voor de uitvoering van het bestemmingsplan zijn bij Koninklijk Besluit van 29 oktober 2020, nr. 2020002204, benodigde (gedeeltelijke) percelen vooronteigening aangewezen. Het besluit is openbaar gemaakt in de Staatscourant van 16 november 2020 nr. 59180.

Onteigening is een uiterste middel (ultimum remedium). Een belangrijke strategie is zelfrealisatie, waarbij met partijen uit het gebied afspraken worden gemaakt om de beoogde natuurdoelen door hen zelf te laten uitvoeren en beheren. Om dit proces te faciliteren is een instrumentenkoffer beschikbaar, waarin onder andere is geregeld dat zelfrealisatoren provinciale gronden kunnen pachten om zodoende een gezonde bedrijfsvoering te behouden. De gesprekken over zelfrealisatie moeten uiteindelijk resulteren in een uitvoeringsovereenkomst. In 2020 heeft de inzet op zelfrealisatie geleid tot de eerste getekende uitvoeringsovereenkomst. In 2021 zijn nog tien uitvoeringsovereenkomsten ondertekend, waarmee het totaal op elf ondertekende uitvoeringsovereenkomsten voor zelfrealisatie komt. Ook in het eerste kwartaal van 2022 zal naar verwachting nog een aantal uitvoeringsovereenkomsten ondertekend worden.

Eind 2021 is nog circa 235 ha betrokken in deze onteigeningsprocedure. Het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard is medio mei 2021 onherroepelijk geworden. Dat is het startsein geweest om de juridische onteigeningsprocedure te starten. Als eerst zijn zeven partijen waarbij alleen over verwerving wordt gesproken gedagvaard. Begin 2022 volgen ook de partijen die zelfrealisatie onderzoeken, maar waar nog geen uitvoeringsovereenkomst is getekend. In 2022 gaat gestart worden met de inrichting van de natuur.
Voor het beheer van de provinciale gronden is het Natuurbeheer Collectief Krimpenerwaard (NBC) opgericht. In 2021 is een 6-jarige pachtovereenkomst voorbereid (2022-2027) met het NBC. Het NBC gaat de gronden vanaf 2022 in onderpacht uitgeven voor natuurbeheer. Daarnaast is het NBC ook loket voor de zelfrealisatoren om subsidie aan te vragen en kennis uit te wisselen.

Voor het project Gouwe Wiericke lopen in overleg met het programmabureau Veenweiden in deelprojecten verschillende acties. Deze variëren van advies over aan/verkoop, ruilingen, verwervingsgesprekken tot acties om gebiedspartijen in staat te stellen om verwerven. De volgende resultaten zijn geboekt:

• Het eerste deel van de ruilovereenkomst met Natuurmonumenten in Reijgeborg 2 is gepasseerd bij de notaris, het tweede deel volgt in 2024 door de inrichting.
• De verkoop van grond in het project Meijegraslanden aan Natuurmonumenten is gedaan en er is een transactie in Bodengraven Noord gepasseerd.
• In het project Westveen zijn diverse overeenstemmingen bereikt door Natuurmonumenten om de NNN uit te voeren, met steun van de provincie.
• In het project Abessinië komen we tot besluitvorming over de sloop van gebouwen en verkoop van de grond aan de eindbeheerder Staatsbosbeheer.
• Er wordt gewerkt aan meerdere grondruilingen.

Voor het gebied Leenheerenpolder heeft er in 2021 een openbare inschrijving plaatsgevonden voor verkoop van de nog in te richten gronden. Na publicatie in landelijke en plaatselijke kranten en vakbladen hebben zes partijen belangstelling getoond om mee te doen. De inschrijving is gegund aan Natuurmonumenten die ruimschoots heeft voldaan aan de gestelde voorwaarden. De gebiedspartijen van dit lopende gebiedsproces kunnen nu verder werken aan de inrichting van het gebied. Met Natuurmonumenten is gesproken over het afsluiten van een (voor)koopovereenkomst voor afname van de gronden ná een succesvol doorlopen inrichtingsproces, tegen dan nader te bepalen voorwaarden. De overeenkomst wordt begin 2022 door de betrokken partijen ondertekend.

In 2020 is het programma voor de restantopgave NNN en Groene Verbindingen gestart (opgave Natuurnetwerk Zuid-Holland NNN-ZH). Dit betreft een opgave van 900 ha verdeeld over 67 projecten dieuiterlijk in 2027 geborgd moeten zijn. In 2021 is hiervoor een aangepast Handelingskader NNN door Provinciale en Gedeputeerde Staten vastgesteld. In dit handelingskader staat dat ruilgronden gekocht kunnen worden en dat ná een poging tot vrijwillige verwerving, als het nodig is  (deel)gebieden onteigend kunnen worden, zodat volledige schadeloosstelling kan worden geboden. Hierover moet dan wel op basis van een ruimtelijk plan een besluit worden genomen. In 2021 is dit nog niet aan de orde geweest. Daarnaast is het gehele grondinstrumentarium beschikbaar. dus ook zelfrealisatie. In 2021 zijn nog geen gronden verworven voor dit programma maar zijn wel diverse onderhandelingen gestart en is een grondstrategie voor een deelgebied opgesteld.
In het kader van de NNN hebben twaalf transacties plaatsgevonden. Het ging hierbij om circa € 2,5 mln aan aankopen en om circa € 1 mln aan verkopen.
Programma versterking boerenlandvogels
In 2021 is de kavelruil in de Zoetermeerse Meerpolder verwezenlijkt, waardoor er een aaneengesloten weidevogelgebied van circa 28 ha is ontstaan. Voor de inrichting van het gebied zijn de benodigde vergunningen aangevraagd, zodat de inrichtingswerkzaamheden na het broedseizoen in 2022 kunnen plaatsvinden.
Voor het weidevogelgebied Zuidpolder van Delfgauw zijn de voorbereidende werkzaamheden voor een kavelruil inmiddels gestart. De bedoeling is om hier een aaneengesloten weidevogelgebied te maken van circa 100 ha. Dit is inclusief het bestaande natuurgebied de Groene Keijzer. De provincie wil dit weidevogelgebied aanwijzen als onderdeel van het Natuur Netwerk Nederland (NNN).

Recreatiegebieden in provinciaal eigendom
In de startnotitie Sport en Recreatie (2020) is de keuze om recreatiegebieden in provinciaal eigendom over te dragen, bijgesteld. Er geldt niet langer een overdrachtstaakstelling voor de resterende provinciale recreatiegebieden; in plaats daarvan wordt er maatwerk per gebied geleverd. Dit betekent dat in ieder geval de gebieden worden overgedragen waarover bestuurlijke afspraken zijn gemaakt. In lijn hiermee zijn in 2021 het Oosterduinse Meer, Wandelbos Laakweg en (restpercelen van) Develbos overgedragen. Afgelopen jaar is ook de koopovereenkomst voor de Louisa- en Cannemanspolder getekend; dit recreatiegebied gaat naar de gemeente Dordrecht. Levering vindt in februari 2022 plaats.
Voor Bentwoud en Vlietland zijn er geen voornemens tot overdracht. Voor Bos Rhoon en Valkenburgse Meer-zuid wordt nog gekeken naar het optimale eindbeheer en de wijze waarop eigendom dit kan ondersteunen. Voor alle vier gebieden geldt dat het beheer door Staatsbosbeheer wordt uitgevoerd, op basis van een samenwerkingsovereenkomst.  
Voor Vlietland is de erfpacht geregeld met het Recreatiecentrum Vlietland (RCV) dat, na toestemming van de provincie, gronden in ondererfpacht heeft uitgegeven.

Project Mainport Rotterdam/Buitenland van Rhoon
Naast de bouw van de Tweede Maasvlakte heeft het Project Mainport Rotterdam (PMR) de doelstelling om het leefklimaat rond Rotterdam te versterken door de uitvoering van 750 ha groene recreatie- en natuurgebieden. De provincie is verantwoordelijk voor het project Buijtenland van Rhoon, als onderdeel van het PMR, dat in zijn geheel een Rijksopgave is. Buijtenland van Rhoon beslaat in totaal een oppervlakte circa 600 ha (bruto). Volgensbesluitvorming van Provinciale en Gedeputeerde Staten eind 2016 is zijn de doelstellingen voor het gebied vertaald in een streefbeeld, dat in 2018 is opgeleverd. In 2018 is ook de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon opgericht, met daarin agrarische ondernemers en natuur- en recreatiepartijen. In november 2018 heeft de provincie met de gebiedscoöperatie een samenwerkingsovereenkomst gesloten over uitvoering van het streefbeeld met een looptijd van twaalf jaar. De provincie faciliteert dit proces en stelt onder andere financiële middelen (waaronder gronden) ter beschikking op basis van de jaar- en meerjarenplannen van de gebiedscoöperatie. De gebiedscoöperatie is aan zet om de maatregelen uit het streefbeeld vóór 2027 uit te voeren. Nagenoeg alle (agrarische) ondernemers in het plangebied verkennen de mogelijkheid om het bedrijf te verkopen. Daartoe vinden onderhandelingen plaats met de provincie over de aankoop en sloop van oude bebouwing op basis van volledige schadeloosstelling. Datzelfde geldt voor diverse grondeigenaren/beleggers en de gebruikers hiervan. Inmiddels is er overeenstemming bereikt over de aankoop van circa 373 ha. De verworven grond komt na beëindiging van het (voortgezet) gebruik beschikbaar voor uitvoering van het streefbeeld. In 2021 heeft de provincie hiervoor ruim 237 ha ter beschikking gesteld aan de gebiedscoöperatie.. In totaal is in 2021 circa € 4 mln aan grond gekocht.

Overzicht lopende onteigeningsprocedures